Thị trường ô tô Việt Nam, với quy mô dân số gần 100 triệu người, luôn được đánh giá là một trong những thị trường đầy tiềm năng trong khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên, một thực tế đáng lo ngại mà người tiêu dùng và các nhà hoạch định chính sách đều nhận thấy là xe ô tô Việt Nam giá cao hơn đáng kể so với các quốc gia láng giềng. Bài viết này sẽ đi sâu phân tích những nguyên nhân cốt lõi dẫn đến tình trạng này, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm thúc đẩy ngành công nghiệp ô tô nội địa phát triển bền vững và mang lại lợi ích cho người tiêu dùng. Thông tin chi tiết về các dòng xe và thị trường có thể tìm thấy tại toyotaokayama.com.vn.
Thực trạng ngành công nghiệp ô tô Việt Nam
Ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đã chứng kiến sự tăng trưởng tương đối nhanh chóng trong những năm gần đây. Tính đến cuối năm 2022, cả nước có hơn 40 doanh nghiệp tham gia sản xuất và lắp ráp ô tô, đáp ứng khoảng 70% nhu cầu xe dưới 9 chỗ ngồi trong nước. Nhiều thương hiệu lớn trên thế giới đã có sự hiện diện đáng kể, đồng thời một số doanh nghiệp nội địa cũng đã bắt đầu tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu, thậm chí xuất khẩu một số loại xe như xe tải và xe buýt sang các thị trường như Thái Lan và Philippines.
Mặc dù có những bước tiến, ngành công nghiệp này vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Việt Nam phải hội nhập khu vực khi thị trường ô tô còn non trẻ và quy mô sản xuất chưa đủ lớn để đạt được lợi thế kinh tế nhờ quy mô. Điều này dẫn đến tỷ lệ nội địa hóa vẫn còn thấp, một yếu tố quan trọng góp phần làm tăng giá thành sản phẩm cuối cùng.
Xe ô tô Việt Nam giá cao so với Thái Lan và Indonesia{alt=”Xe ô tô Việt Nam giá cao so với Thái Lan và Indonesia” title=”Giá xe ô tô Việt Nam cao hơn gấp đôi so với các nước láng giềng như Thái Lan và Indonesia, phản ánh những thách thức lớn của thị trường nội địa.”}
Nguyên nhân chính khiến xe ô tô Việt Nam giá cao
Sự chênh lệch về giá bán xe ô tô tại Việt Nam so với các nước trong khu vực là rất rõ rệt. Cụ thể, mức giá xe tại Việt Nam có thể cao hơn gần hai lần so với Thái Lan và Indonesia. Nếu so sánh với các quốc gia có ngành công nghiệp ô tô phát triển ổn định như Hoa Kỳ và Nhật Bản, sự chênh lệch này thậm chí còn lớn hơn. Có nhiều yếu tố góp phần vào tình trạng xe ô tô Việt Nam giá cao, trong đó nổi bật là:
Thuế và phí cao
Theo đánh giá của Bộ Công Thương, nguyên nhân lớn nhất khiến giá xe tại Việt Nam ở mức cao chính là do hệ thống thuế và phí hiện hành. Các loại thuế như thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng, cùng với các loại phí trước bạ, phí đăng ký, phí đường bộ… đã đẩy giá thành xe lên đáng kể. Điều này tạo gánh nặng lớn lên người tiêu dùng và làm giảm sức cạnh tranh của xe sản xuất trong nước.
Sản lượng sản xuất nội địa thấp và chưa đạt tối ưu
Mặc dù tổng công suất lắp ráp của các nhà máy ô tô tại Việt Nam đạt khoảng 755.000 xe/năm tính đến cuối năm 2022, nhưng sản lượng thực tế lại rất thấp so với công suất thiết kế. Việc sản xuất dưới công suất khiến các doanh nghiệp không thể tận dụng được lợi thế kinh tế nhờ quy mô, dẫn đến chi phí sản xuất trên mỗi đơn vị sản phẩm cao hơn. Điều này trực tiếp ảnh hưởng đến giá thành và làm cho xe ô tô Việt Nam giá cao.
Chất lượng và liên kết sản xuất còn hạn chế
Chất lượng xe sản xuất và lắp ráp trong nước mặc dù đã có những cải thiện đáng kể, nhưng vẫn chưa được đánh giá là thực sự ngang bằng với xe nhập khẩu nguyên chiếc. Hơn nữa, sự hợp tác, liên kết và chuyên môn hóa giữa các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ô tô với các nhà sản xuất phụ tùng, linh kiện còn yếu kém. Việt Nam chưa hình thành được một hệ thống các nhà cung cấp nguyên vật liệu và linh kiện quy mô lớn, bền vững, buộc các nhà sản xuất phải phụ thuộc nhiều vào linh kiện nhập khẩu.
Cạnh tranh gay gắt từ xe nhập khẩu
Thị trường ô tô Việt Nam đang chịu sức ép cạnh tranh mạnh mẽ từ các sản phẩm nhập khẩu, đặc biệt là xe nguyên chiếc từ các nước ASEAN như Thái Lan và Indonesia. Lượng ô tô nhập khẩu từ hai quốc gia này thường chiếm trên dưới 50% tổng lượng ô tô nhập khẩu tại Việt Nam. Trong vòng 7-10 năm tới, sự cạnh tranh sẽ còn tăng cường từ các quốc gia thành viên Hiệp định CPTPP và EVFTA khi hàng rào thuế quan tiếp tục được gỡ bỏ.
Việc Indonesia và Thái Lan đang trở thành những điểm đến hấp dẫn cho các nhà sản xuất ô tô lớn trên thế giới cũng làm giảm cơ hội thu hút đầu tư lớn vào sản xuất ô tô tại Việt Nam. Bên cạnh đó, Việt Nam còn phải đối mặt với sự cạnh tranh từ các quốc gia “đi sau” trong khu vực như Myanmar, Lào, và Campuchia trong việc thu hút các dự án sản xuất, lắp ráp ô tô mới.
Giải pháp để giảm giá xe và phát triển ngành ô tô nội địa
Để giải quyết vấn đề xe ô tô Việt Nam giá cao và thúc đẩy ngành công nghiệp ô tô phát triển bền vững, Bộ Công Thương đã nhấn mạnh sự cần thiết của các chính sách và giải pháp phù hợp. Cụ thể, cần có thêm các ưu đãi và hỗ trợ cho những doanh nghiệp sản xuất lắp ráp ô tô có tiềm năng, đạt sản lượng đủ lớn và có cam kết đầu tư bài bản, dài hạn tại Việt Nam. Mục tiêu là tạo dựng một thị trường nội địa vững mạnh cho công nghiệp ô tô, từ đó góp phần hạ giá bán xe, giúp người dân dễ dàng tiếp cận hơn với ô tô. Một trong những giải pháp được đề xuất là bãi bỏ sớm quy định về mức độ rời rạc của linh kiện ô tô nhập khẩu, nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn cho hoạt động sản xuất, lắp ráp trong nước.
Việc không có những chính sách kịp thời có thể khiến Việt Nam trở thành thị trường tiêu thụ ô tô đơn thuần cho các hãng FDI, thay vì phát triển một ngành công nghiệp sản xuất ô tô mạnh mẽ, có khả năng cạnh tranh và tạo ra giá trị gia tăng cao.
Tóm lại, tình trạng xe ô tô Việt Nam giá cao là hệ quả của nhiều yếu tố từ chính sách thuế, quy mô sản xuất, năng lực nội địa hóa đến sức ép cạnh tranh. Để thay đổi thực trạng này, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, các bộ ngành và doanh nghiệp trong việc xây dựng và thực thi các chính sách hỗ trợ đúng đắn, nhằm phát huy tối đa tiềm năng của thị trường và đưa ngành công nghiệp ô tô Việt Nam tiến lên một tầm cao mới, mang lại lợi ích thiết thực cho người tiêu dùng và nền kinh tế.
