Thị trường ô tô xe máy tại Việt Nam trong năm 2012 đã trải qua một giai đoạn đầy thách thức. Những biến động về chính sách, tình hình kinh tế khó khăn chung cùng với những vấn đề nội tại đã tạo nên một bức tranh ảm đạm, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp và quyết định mua sắm của người tiêu dùng. Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích những sự kiện và xu hướng nổi bật của ngành, giúp bạn đọc có cái nhìn toàn diện về một năm đáng nhớ.
Thị trường xe hơi và xe máy đối mặt khó khăn chồng chất
Ngay từ đầu năm 2012, thị trường ô tô đã chịu tác động mạnh mẽ từ việc điều chỉnh khung lệ phí trước bạ. Mức phí này tăng từ 10-15% lên 10-20%, với quy định cụ thể do từng tỉnh, thành phố quyết định. Đặc biệt, tại hai thị trường trọng điểm là Hà Nội và TP.HCM, mức tăng lần lượt là từ 12% lên 20% và từ 10% lên 15%. Sự gia tăng đáng kể này đã tạo áp lực tài chính không nhỏ lên người mua xe mới.
tình hình kinh tế chung không mấy khả quan, thu nhập của người dân bị ảnh hưởng, dẫn đến việc thắt chặt chi tiêu cho những mặt hàng có giá trị lớn như ô tô và xe máy. Bên cạnh đó, những thông tin về các loại phí giao thông tiềm ẩn trong tương lai như phí bảo trì đường bộ hay phí hạn chế phương tiện cá nhân cũng khiến nhiều người tiêu dùng cảm thấy e ngại và trì hoãn quyết định mua sắm.
Đặc biệt, giá xe lắp ráp trong nước vẫn bị đánh giá là cao một cách không tương xứng với thị trường quốc tế, do phải gánh chịu tới 14 loại thuế và phí khác nhau, chiếm khoảng 60% giá bán xe. Tất cả những yếu tố này cộng hưởng lại khiến doanh số bán hàng sụt giảm nghiêm trọng. Doanh số của các thành viên Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) trong tháng 1/2012 đã giảm xuống mức thấp kỷ lục trong vòng 3 năm và dù có cải thiện nhẹ sau đó, tổng doanh số 11 tháng đầu năm 2012 chỉ đạt 71.860 xe, bằng khoảng 70% so với cùng kỳ năm 2011.
Thị trường xe máy cũng không ngoại lệ khi đối mặt với sức mua giảm. Lượng tiêu thụ thấp dẫn đến tình trạng tồn kho xe máy gia tăng đột biến. Các hãng và đại lý đã phải tung ra nhiều chương trình giảm giá, khuyến mại để kích cầu, nhưng hiệu quả mang lại không đáng kể.
Doanh nghiệp trong ngành đối mặt với thách thức lớn
Tình hình kinh doanh ảm đạm đã đẩy các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp và phân phối ô tô vào giai đoạn khó khăn. Dù đã triển khai nhiều chương trình khuyến mại, hỗ trợ phí trước bạ cho khách hàng, lượng xe tiêu thụ vẫn ở mức thấp. Điều này buộc một số nhà máy lắp ráp ô tô phải cắt giảm sản xuất và cho công nhân tạm nghỉ việc để giải quyết hàng tồn kho và giảm chi phí hoạt động.
Theo ước tính của VAMA, tổng sản lượng ô tô sản xuất trong nước cả năm 2012 dự kiến chỉ đạt hơn 80.000 xe, giảm khoảng 34-38% so với năm trước. Đây là mức giảm kỷ lục chưa từng thấy. Các đơn vị nhập khẩu và đại lý phân phối ô tô cũng chịu chung số phận khi tình trạng kinh doanh ế ẩm kéo dài. Nhiều đại lý đã không thể duy trì hoạt động và buộc phải tạm thời đóng cửa, cho nhân viên nghỉ việc.
Doanh số thấp khiến các hãng xe phải áp dụng nhiều chương trình khuyến mại
Các doanh nghiệp sản xuất xe máy cũng không tránh khỏi ảnh hưởng tiêu cực. Báo cáo kinh tế của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho thấy chỉ số hàng tồn kho xe máy tăng cao trong 11 tháng đầu năm 2012 do sức mua trên thị trường yếu kém. Tương tự ngành ô tô, không ít nhà máy sản xuất xe máy cũng phải áp dụng hình thức luân phiên nghỉ việc cho công nhân để đối phó với tình hình sản xuất đình trệ và lượng hàng tồn đọng.
Sự bùng nổ của quy định và đề xuất chính sách
Năm 2012 được ghi nhận là năm có mật độ dày đặc các quy định và đề xuất chính sách liên quan đến lệ phí và điều kiện lưu hành phương tiện giao thông tại Việt Nam. Điều này gây ra không ít băn khoăn và lo lắng cho người sử dụng ô tô và xe máy.
Điểm nhấn đáng chú ý là việc Bộ Tài chính chính thức “chốt” mức phí sử dụng đường bộ vào trung tuần tháng 11. Theo đó, từ ngày 1/1/2013, xe mô tô sẽ phải đóng phí từ 50.000 – 150.000 đồng/năm, còn ô tô là từ 1,56 – 12,48 triệu đồng/năm tùy theo loại xe và tải trọng.
Một văn bản pháp luật khác cũng thu hút sự quan tâm lớn là Nghị định 71 sửa đổi, bổ sung quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ. Nội dung gây tranh cãi nhất là quy định tăng mạnh mức phạt đối với chủ phương tiện ô tô, xe máy không làm thủ tục sang tên đổi chủ khi mua bán, trao đổi. Tuy nhiên, trước phản ứng mạnh mẽ từ dư luận và người dân, Chính phủ đã phải yêu cầu tạm thời dừng việc xử phạt “xe không chính chủ” để xem xét và soạn thảo lại thông tư hướng dẫn chi tiết hơn.
Bên cạnh các quy định đã ban hành, năm 2012 còn chứng kiến sự xuất hiện của nhiều đề xuất chính sách đa dạng, từ đề xuất cho phép nhập khẩu xe tuk tuk, giảm phí trước bạ cho xe đăng ký lần 2, đến đề xuất cấm lưu hành xe máy cũ kỹ, sửa đổi Thông tư 20 để nới lỏng quy định về giấy ủy quyền nhà nhập khẩu/phân phối chính hãng, và đề xuất của VAMA về việc giảm các loại phí, thuế nhằm vực dậy thị trường.
Công bố nguyên nhân các vụ cháy nổ xe
Vấn đề cháy nổ xe, dù không phải là hiện tượng mới, đã trở nên đặc biệt nóng bỏng trong giai đoạn cuối năm 2011 và kéo dài suốt năm 2012. Tình trạng này liên tiếp xảy ra, thậm chí với cả những mẫu xe đời mới, và việc chưa tìm ra nguyên nhân cụ thể trong một thời gian dài đã gây ra tâm lý hoang mang, lo lắng cho cả người tiêu dùng và các nhà sản xuất.
Tìm hiểu nguyên nhân gây cháy nổ xe để có biện pháp phòng ngừa hiệu quả
Đến trung tuần tháng 11/2012, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH-CN) mới công bố một số kết quả nghiên cứu nhằm xác định nguyên nhân và đưa ra giải pháp phòng chống cháy nổ ô tô, xe máy. Kết quả nghiên cứu chỉ ra ba nhóm nguy cơ chính. Nguy cơ đầu tiên đến từ kết cấu và đặc tính vốn có của một số hệ thống trên xe cơ giới. Hệ thống điện có thể phát sinh nguồn nhiệt hoặc nguồn lửa. Hệ thống dẫn nhiên liệu nếu bị rò rỉ có thể gây cháy khi tiếp xúc với nguồn nhiệt. Hệ thống tản nhiệt và hệ thống xả khí cũng có thể phát nhiệt cao.
Nguy cơ thứ hai liên quan đến chất lượng nhiên liệu. Tình trạng lạm dụng việc pha chế phụ gia để tăng chỉ số RON cho xăng hoặc trộn dầu diesel kém chất lượng với dầu diesel có hàm lượng lưu huỳnh cao được xác định là một yếu tố tiềm ẩn nguy cơ.
Nguy cơ thứ ba xuất phát từ chính người sử dụng xe. Việc sử dụng xe không đúng cách, bỏ qua việc bảo dưỡng, chăm sóc định kỳ, tự ý thay đổi kết cấu xe, hoặc sử dụng các loại phụ gia tiết kiệm nhiên liệu không rõ nguồn gốc đều có thể góp phần làm tăng nguy cơ cháy nổ.
Phân khúc siêu xe và xe siêu sang vẫn sôi động
Trong bối cảnh thị trường ô tô nói chung gặp nhiều khó khăn, phân khúc siêu xe và xe siêu sang lại chứng kiến sự nhập khẩu mạnh mẽ. Năm 2012 ghi dấu ấn với sự xuất hiện của nhiều mẫu xe đắt giá và hiếm hoi tại Việt Nam.
Sự kiện gây chú ý nhất là chiếc siêu xe Bugatti Veyron đầu tiên được đưa về nước. Bên cạnh đó, thị trường còn đón nhận bốn chiếc Rolls-Royce Phantom phiên bản Rồng độc đáo và hai chiếc siêu xe Lamborghini Aventador danh tiếng. Đây đều là những mẫu xe mà ngay cả tại các quốc gia có giá ô tô thấp hơn nhiều so với Việt Nam, chúng vẫn được coi là “giấc mơ” của giới mộ điệu. Điều này cho thấy dù thị trường chung suy thoái, tầng lớp khách hàng siêu giàu tại Việt Nam vẫn có nhu cầu lớn đối với các dòng xe cao cấp và độc quyền.
Phong trào đua xe ô tô địa hình ngày càng lớn mạnh
Mặc dù thị trường xe thương mại gặp khó, phong trào chơi xe ô tô địa hình (offroad) lại có những bước phát triển đáng khích lệ trong năm 2012. Chỉ trong vòng hai năm, từ Vietnam Offroad Cup (VOC) 2010 là cuộc thi kỹ năng lái xe địa hình đầu tiên được cấp phép, đến năm 2012, Việt Nam đã có 3 giải đấu chính thức cho phong trào này, bao gồm Vietnam Offroad Cup, Halong Challenge và Saigon Adventure Trophy.
Dù vẫn còn những hạn chế nhất định và các vướng mắc liên quan đến quy định kiểm định xe do việc thay đổi kết cấu, những giải đấu này đã khẳng định sự lớn mạnh và chuyên nghiệp hóa của cộng đồng chơi xe địa hình tại Việt Nam. Không dừng lại ở sân chơi trong nước, các tay lái Việt Nam còn tích cực tham gia tranh tài tại Rainforest Challenge (RFC), một cuộc đua offroad nổi tiếng trong khu vực Đông Nam Á. Năm 2012 là lần thứ hai đội Việt Nam tham gia đấu trường quốc tế này, cho thấy sự đam mê và khát vọng chinh phục của cộng đồng offroad trong nước. Để tìm hiểu thêm về các dòng xe phù hợp cho nhiều mục đích sử dụng, bao gồm cả offroad, bạn có thể truy cập toyotaokayama.com.vn.
Năm 2012 là một năm nhiều biến động đối với thị trường ô tô xe máy Việt Nam. Dù đối mặt với suy giảm doanh số và khó khăn kinh doanh, ngành vẫn ghi nhận những điểm sáng ở phân khúc cao cấp và sự phát triển của các phong trào chơi xe đặc thù. Những thách thức và bài học từ năm 2012 chắc chắn đã định hình lại chiến lược của các doanh nghiệp và cơ quan quản lý trong những năm tiếp theo.