Hệ thống giảm xóc xe ô tô, hay còn gọi là phuộc nhún, là một bộ phận thiết yếu đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sự ổn định, an toàn và thoải mái cho người ngồi trên xe khi di chuyển qua các địa hình khác nhau. Hiểu rõ về cấu tạo và nguyên lý hoạt động của hệ thống giảm xóc là điều cần thiết đối với mọi chủ xe, giúp bạn nhận biết sớm các dấu hiệu hư hỏng và thực hiện bảo dưỡng kịp thời. Bài viết này từ toyotaokayama.com.vn sẽ đi sâu vào chi tiết về các loại giảm xóc phổ biến cùng những yếu tố ảnh hưởng đến tuổi thọ của chúng.
Phân loại hệ thống giảm xóc phổ biến trên xe ô tô
Trong thế giới xe hơi hiện đại, có ba loại giảm xóc chính được sử dụng rộng rãi: giảm xóc dùng khí gas, giảm xóc dầu và giảm xóc hơi. Mỗi loại có nguyên lý hoạt động và đặc điểm riêng, phù hợp với các dòng xe và mục đích sử dụng khác nhau. Tuy giảm xóc hơi thường chỉ xuất hiện trên các dòng xe sang trọng và cao cấp do chi phí đắt đỏ, hai loại phổ biến hơn cả là giảm xóc khí gas và giảm xóc dầu, được trang bị trên đa số các mẫu xe thông dụng hiện nay.
Cấu tạo bên trong hệ thống giảm xóc xe ô tô
Giảm xóc khí gas
Giảm xóc khí gas sử dụng khí ni-tơ nén dưới áp suất cao kết hợp với dầu thủy lực để kiểm soát dao động của lò xo. Khí gas có ưu điểm vượt trội là tính chất không bị thay đổi đáng kể bởi sự biến động của nhiệt độ môi trường, nhờ đó giúp duy trì hiệu quả giảm chấn ổn định trong mọi điều kiện hoạt động. Áp suất cao của khí ni-tơ giúp đẩy pít-tông về vị trí trung tâm nhanh hơn, cải thiện khả năng bám đường và phản ứng của xe.
Tuy nhiên, điểm hạn chế của loại hệ thống giảm xóc xe ô tô này nằm ở áp suất làm việc cao. Việc hoạt động liên tục trong thời gian dài hoặc dưới tải trọng nặng có thể khiến các gioăng làm kín bằng cao su bị chai cứng hoặc hư hỏng, dẫn đến hiện tượng rò rỉ khí gas. Khi khí gas bị rò rỉ, hiệu quả giảm chấn sẽ giảm sút đáng kể, ảnh hưởng đến khả năng vận hành của xe.
Các loại giảm xóc phổ biến cho xe ô tô
Giảm xóc dầu
Ngược lại, giảm xóc dầu hoạt động dựa trên nguyên lý đơn giản hơn, sử dụng dòng chảy của dầu thủy lực qua các van để tiêu tán năng lượng dao động. Vì không phải chịu áp suất nén cao như loại khí gas, phuộc dầu ít khi gặp phải tình trạng rò rỉ, mang lại độ bền bỉ nhất định trong điều kiện vận hành thông thường. Loại giảm xóc xe ô tô này thường được ưa chuộng trên các dòng xe tải, xe khách hoặc SUV, nơi yêu cầu sự chắc chắn và khả năng chịu tải.
Tuy nhiên, nhược điểm cố hữu của giảm xóc dầu là hiệu quả giảm chấn có thể bị ảnh hưởng khi phải làm việc ở tần suất cao hoặc trong môi trường nhiệt độ tăng. Dầu thủy lực có xu hướng bị loãng đi khi nóng lên, làm giảm khả năng cản trở dòng chảy và từ đó làm giảm khả năng hãm dao động của lò xo. Do đó, các nhà sản xuất khuyến cáo nên kiểm tra và thay thế phuộc dầu sau mỗi khoảng 80.000 km vận hành, tùy thuộc vào điều kiện sử dụng thực tế của xe.
Ảnh hưởng của điều kiện vận hành đến tuổi thọ giảm xóc
Các chuyên gia kỹ thuật đều khẳng định rằng, dù là hệ thống giảm xóc xe ô tô loại khí gas hay dầu, chúng đều được thiết kế để mang lại sự êm ái và tăng cường độ ổn định cho xe, đặc biệt khi vào cua hoặc chuyển hướng đột ngột. Cơ chế hoạt động chủ yếu của phuộc là chuyển hóa động năng từ các dao động thẳng đứng của xe thành nhiệt năng thông qua sự di chuyển của pít-tông trong ống dầu/khí.
Ảnh hưởng của đường xấu lên hệ thống giảm xóc xe ô tô
Tuổi thọ của phuộc phụ thuộc rất nhiều vào điều kiện mặt đường và phong cách lái xe. Nếu xe thường xuyên di chuyển trên các tuyến đường bằng phẳng, ít chướng ngại vật, hệ thống giảm xóc sẽ ít phải làm việc nặng nhọc, nhờ đó tuổi thọ có thể kéo dài lên tới 140.000 km hoặc hơn.
Ngược lại, nếu xe thường xuyên phải đối mặt với tình trạng đường sá kém (nhiều ổ gà, ổ voi), di chuyển ở tốc độ cao trên địa hình gồ ghề, hoặc phải phanh/tăng tốc liên tục trong điều kiện giao thông tắc nghẽn, áp lực đặt lên giảm xóc sẽ rất lớn. Những cú nhún sâu và đột ngột này làm gia tăng tần suất và cường độ làm việc của phuộc, khiến các bộ phận bên trong nhanh chóng bị hao mòn. Trong trường hợp này, tuổi thọ của phuộc có thể chỉ đạt mức 80.000 km, thậm chí còn ngắn hơn. Ngoài ra, việc xe thường xuyên tiếp xúc với môi trường khắc nghiệt như đường có nhiều nước muối, cát, sỏi đá cũng góp phần làm giảm tuổi thọ của các chi tiết trong hệ thống giảm xóc.
Dấu hiệu cần kiểm tra và bảo trì giảm xóc ô tô
Việc nhận biết sớm các dấu hiệu suy giảm hiệu suất của hệ thống giảm xóc xe ô tô là rất quan trọng để kịp thời bảo dưỡng và tránh những hư hỏng nghiêm trọng hơn. Một trong những cách đơn giản để kiểm tra sơ bộ là thực hiện bài kiểm tra nhún. Tăng tốc xe lên khoảng 16km/h, sau đó đạp phanh gấp và quan sát phản ứng của đầu xe. Nếu đầu xe bị nhún mạnh và kéo dài (nhún 2-3 lần trở lên) thay vì chỉ nhún một lần rồi ổn định, đó có thể là dấu hiệu cho thấy phuộc đã yếu.
Kiểm tra và bảo dưỡng hệ thống giảm xóc xe ô tô
Một phương pháp kiểm tra trực quan hơn là quan sát trực tiếp ống giảm xóc ở gầm xe. Nếu phát hiện các vết lõm bất thường trên thân phuộc hoặc có dấu hiệu rò rỉ dầu (đối với phuộc dầu), điều đó cho thấy tuổi thọ của phuộc đã gần hết và cần được thay thế. Bên cạnh đó, trong quá trình vận hành, nếu bạn nghe thấy những âm thanh lạ phát ra từ khu vực hệ thống treo (ví dụ: tiếng kêu lộc cộc, cọt kẹt), ngay cả khi xe chưa đạt mốc tuổi thọ khuyến cáo, bạn cũng nên kiểm tra các chi tiết xung quanh phuộc.
Kiểm tra kỹ các bu-lông, đệm cao su và long đền tại các điểm tiếp xúc giữa phuộc và khung xe là rất cần thiết. Những chi tiết nhỏ này đóng vai trò quan trọng trong việc giữ cho phuộc hoạt động ổn định. Khi chúng bị mòn, nứt hoặc gãy, không chỉ bản thân phuộc bị ảnh hưởng mà còn có thể phá hủy các bộ phận quan trọng khác trong hệ thống treo, như láp dẫn động hoặc cao su càng chữ A, gây tốn kém đáng kể cho việc sửa chữa.
Hướng dẫn chung về quy trình thay thế giảm xóc
Khi hệ thống giảm xóc xe ô tô đã đến lúc cần thay thế, việc đầu tiên là xác định loại phuộc mới phù hợp. Bạn có thể chọn loại phuộc nguyên bản theo xe hoặc lựa chọn các loại phuộc nâng cấp từ các hãng độ uy tín khác, tùy thuộc vào nhu cầu và ngân sách. Tuy nhiên, việc thay thế phuộc không phải là công việc đơn giản có thể tự thực hiện tại nhà mà đòi hỏi kỹ thuật và dụng cụ chuyên dụng.
Linh kiện giảm xóc xe ô tô mới để thay thế
Tốt nhất, hãy mang xe đến các gara chuyên nghiệp có trang bị cầu nâng để kỹ thuật viên có thể tiếp cận dễ dàng gầm xe. Quá trình tháo lắp bao gồm việc tháo rời bánh xe, hệ thống thắng đĩa và càng A trước khi có thể tiếp cận và tháo phuộc cũ ra. Một bước quan trọng khi lắp phuộc mới, đặc biệt với phuộc dầu, là đẩy hết bọt không khí ra ngoài. Kỹ thuật viên sẽ giữ phuộc ở vị trí thẳng đứng, sau đó lật ngược lại và nén pít-tông xuống vài lần. Thao tác này đảm bảo dầu lấp đầy hoàn toàn khoang làm việc và không còn bọt khí, giúp phuộc hoạt động trơn tru và hiệu quả nhất.
Sau khi lắp phuộc mới vào vị trí, việc kiểm tra kỹ lưỡng các vòng đệm cao su và bu-lông một lần nữa là cực kỳ quan trọng. Sự sai sót nhỏ ở những chi tiết này có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu suất hoạt động và độ bền của phuộc mới, thậm chí gây ra tiếng ồn hoặc hư hỏng sớm. Việc thay thế hệ thống giảm xóc xe ô tô đòi hỏi sự chính xác và kinh nghiệm, do đó việc lựa chọn một gara uy tín là điều cần cân nhắc.
Hiểu rõ và chăm sóc định kỳ hệ thống giảm xóc xe ô tô không chỉ giúp kéo dài tuổi thọ xe mà còn đảm bảo sự an toàn và thoải mái trên mọi hành trình. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu hư hỏng và thực hiện bảo dưỡng đúng cách là chìa khóa để giữ cho bộ phận quan trọng này hoạt động hiệu quả. Hãy luôn chú trọng đến hệ thống treo của chiếc xe để có những chuyến đi an tâm nhất.
