Hệ thống điều hòa xe ô tô: Cấu tạo & Bảo dưỡng

Hệ thống điều hòa xe ô tô là một trong những tiện ích quan trọng nhất, mang lại sự thoải mái và sức khỏe cho người ngồi trong xe. Tuy nhiên, sau một thời gian sử dụng, hệ thống này dễ bị bám bụi bẩn, tích tụ nấm mốc, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả hoạt động cũng như chất lượng không khí trong cabin. Hiểu rõ về cấu tạo và thực hiện bảo dưỡng định kỳ là cách hiệu quả để giữ cho hệ thống điều hòa luôn hoạt động tối ưu. Bài viết này sẽ đi sâu vào các khía cạnh này, giúp bạn chăm sóc chiếc xe của mình tốt hơn.

Hệ thống điều hòa xe ô tô hoạt động như thế nào?

Để hiểu tầm quan trọng của việc bảo dưỡng, trước hết cần nắm được nguyên lý hoạt động cơ bản của hệ thống điều hòa xe ô tô. Hệ thống này hoạt động dựa trên sự tuần hoàn của môi chất lạnh (gas điều hòa) qua một chu trình khép kín, bao gồm các bộ phận chính: máy nén (lốc lạnh), dàn nóng (condenser), van tiết lưu, dàn lạnh (evaporator) và bộ lọc/sấy. Máy nén tạo áp suất đẩy môi chất lạnh dạng khí nóng qua dàn nóng để tỏa nhiệt ra ngoài. Sau đó, môi chất này qua van tiết lưu để giảm áp suất và nhiệt độ trước khi đi vào dàn lạnh. Tại đây, môi chất lạnh bốc hơi mạnh, hấp thụ nhiệt từ không khí đi qua dàn lạnh, làm cho không khí trở nên mát mẻ và được quạt gió thổi vào cabin. Chu trình cứ thế lặp lại để duy trì nhiệt độ mong muốn.

Tại sao vệ sinh hệ thống điều hòa xe ô tô định kỳ là cần thiết?

Sau khoảng 6 tháng đến 1 năm hoạt động, các bộ phận của hệ thống điều hòa xe ô tô, đặc biệt là dàn lạnh và lọc gió, sẽ tích tụ một lượng lớn bụi bẩn, độ ẩm và là môi trường lý tưởng cho nấm mốc, vi khuẩn phát triển. Việc không vệ sinh định kỳ có thể dẫn đến nhiều vấn đề nghiêm trọng. Đầu tiên là giảm hiệu quả làm mát hoặc sưởi ấm, khiến bạn phải bật điều hòa ở chế độ mạnh hơn, tiêu tốn nhiên liệu nhiều hơn. Thứ hai và quan trọng nhất là mùi hôi khó chịu và không khí ô nhiễm trong xe, gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe người ngồi, đặc biệt là những người có cơ địa nhạy cảm hoặc mắc các bệnh về hô hấp. Cuối cùng, bụi bẩn và cặn bám có thể gây tắc nghẽn, làm tăng áp lực lên các bộ phận, dẫn đến hoen gỉ, hỏng hóc, gây tốn kém chi phí sửa chữa và thay thế về lâu dài.

Mô tả chung về việc vệ sinh hệ thống điều hòa xe ô tô

Các bộ phận quan trọng cần bảo dưỡng trong hệ thống điều hòa

Để đảm bảo hệ thống điều hòa xe ô tô hoạt động hiệu quả và bền bỉ, cần chú ý vệ sinh và kiểm tra các bộ phận chính:

Vệ sinh lọc gió điều hòa cabin

Lọc gió điều hòa cabin (hay còn gọi là lọc gió máy lạnh) là bộ phận đầu tiên tiếp xúc với không khí trước khi đi vào dàn lạnh. Nó có nhiệm vụ giữ lại bụi bẩn, phấn hoa, lá cây và các tạp chất khác từ môi trường bên ngoài, ngăn không cho chúng lọt vào dàn lạnh và cabin xe. Sau một thời gian, lọc gió sẽ bị bít tắc bởi bụi bẩn, làm giảm lượng gió đi qua, dẫn đến gió yếu, làm mát kém và có mùi ẩm mốc. Việc vệ sinh hoặc thay thế lọc gió định kỳ là thao tác đơn giản nhưng mang lại hiệu quả rõ rệt.

Tự vệ sinh lọc gió điều hòa ô tô tại nhà

Vệ sinh quạt gió dàn lạnh

Quạt gió có chức năng hút không khí từ bên ngoài (hoặc lấy gió trong cabin) cho đi qua dàn lạnh để làm mát và thổi không khí mát đó vào trong xe qua các cửa gió. Do nằm gần dàn lạnh ẩm ướt và tiếp xúc với luồng không khí chứa bụi bẩn, quạt gió cũng dễ bị bám bụi lên cánh quạt và lồng quạt. Bụi bẩn này không chỉ làm giảm hiệu suất quạt mà còn có thể gây ra tiếng ồn khi hoạt động.

Vệ sinh cửa gió dàn lạnh

Cửa gió là nơi cuối cùng luồng không khí từ hệ thống điều hòa xe ô tô đi ra ngoài cabin. Mặc dù ít bám bẩn hơn các bộ phận bên trong, bụi và các mảnh vụn nhỏ vẫn có thể tích tụ trên các thanh ngang của cửa gió, đặc biệt ở các khe hẹp. Việc vệ sinh cửa gió giúp đảm bảo luồng khí sạch được phân phối đều vào trong xe.

Hình ảnh vệ sinh cửa gió điều hòa ô tô

Vệ sinh dàn lạnh (Evaporator)

Dàn lạnh là nơi xảy ra quá trình làm lạnh chính của hệ thống. Do hoạt động ở nhiệt độ thấp, bề mặt dàn lạnh thường bị đọng nước, tạo điều kiện lý tưởng cho bụi bẩn bám dính và nấm mốc, vi khuẩn sinh sôi. Dàn lạnh bẩn là nguyên nhân chính gây ra mùi hôi khó chịu, làm giảm khả năng trao đổi nhiệt và tăng tải cho máy nén. Việc vệ sinh dàn lạnh đòi hỏi kỹ thuật và dụng cụ chuyên dụng hơn so với lọc gió hay cửa gió. Hiện nay có nhiều phương pháp vệ sinh dàn lạnh, bao gồm tháo rời hoặc sử dụng phương pháp nội soi để tiếp cận và làm sạch các khe kẽ sâu bên trong mà không cần tháo toàn bộ bảng táp lô.

Vệ sinh dàn lạnh điều hòa ô tô bằng phương pháp nội soi

Vệ sinh dàn nóng (Condenser)

Dàn nóng thường nằm ở phía trước xe, gần lưới tản nhiệt, và có chức năng giải nhiệt cho môi chất lạnh sau khi bị nén. Do vị trí này, dàn nóng dễ bị bám bụi, bùn đất, côn trùng chết… Các cặn bẩn này làm giảm khả năng tỏa nhiệt của dàn nóng, khiến áp suất trong hệ thống tăng cao, máy nén phải làm việc vất vả hơn, giảm hiệu quả làm lạnh và tăng tiêu hao nhiên liệu. Vệ sinh dàn nóng tương đối đơn giản bằng cách xịt rửa, tuy nhiên cần cẩn thận để không làm hỏng các lá tản nhiệt mỏng manh.

Kiểm tra và bổ sung môi chất lạnh (Gas điều hòa)

Môi chất lạnh (gas) là yếu tố quan trọng nhất để hệ thống điều hòa xe ô tô có thể làm lạnh. Theo thời gian, môi chất lạnh có thể bị thất thoát do rò rỉ tại các mối nối hoặc qua các gioăng làm kín. Lượng gas không đủ sẽ làm giảm hiệu quả làm lạnh, đôi khi chỉ còn hơi gió mà không lạnh. Việc kiểm tra áp suất gas và bổ sung khi cần thiết là một phần của quy trình bảo dưỡng định kỳ, thường cần thực hiện tại các gara chuyên nghiệp với thiết bị đo và nạp gas chuyên dụng.

Sử dụng dung dịch chuyên dụng làm sạch hệ thống điều hòa ô tô

Hướng dẫn tự vệ sinh một số bộ phận đơn giản tại nhà

Đối với một số bộ phận đơn giản như lọc gió cabin và cửa gió, bạn hoàn toàn có thể tự thực hiện vệ sinh tại nhà để tiết kiệm chi phí và chủ động hơn.

Vệ sinh cửa gió điều hòa

Để vệ sinh cửa gió, bạn có thể sử dụng máy hút bụi mini với đầu hút nhỏ để hút sạch bụi bẩn bám trên các khe. Sau đó, dùng khăn ẩm hoặc khăn giấy ướt lau nhẹ nhàng qua bề mặt. Kết thúc bằng việc lau khô lại bằng khăn sạch hoặc khăn giấy khô. Trên thị trường có bán các dụng cụ vệ sinh cửa gió chuyên dụng với thiết kế đầu chổi nhỏ gọn, rất tiện lợi cho việc làm sạch các thanh ngang hẹp.