Bảo hiểm xe ô tô là một phần không thể thiếu trong việc đảm bảo an toàn tài chính và sự an tâm cho người sử dụng xe. Bên cạnh loại hình bắt buộc theo quy định của nhà nước là Bảo hiểm Trách nhiệm Dân sự (TNDS) bắt buộc, bảo hiểm tự nguyện xe ô tô đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ tài sản và con người trước nhiều rủi ro không lường trước. Đây là hình thức bảo hiểm mà chủ xe có thể lựa chọn tham gia dựa trên nhu cầu và khả năng tài chính của mình.
Việc tìm hiểu kỹ về bảo hiểm tự nguyện xe ô tô sẽ giúp chủ xe đưa ra quyết định đúng đắn, lựa chọn được gói bảo hiểm phù hợp nhất, từ đó tối ưu hóa lợi ích và giảm thiểu thiệt hại khi sự cố xảy ra. Bài viết này sẽ đi sâu vào các nội dung chính của một hợp đồng bảo hiểm tự nguyện và các trường hợp khiến hợp đồng này bị vô hiệu theo quy định của pháp luật Việt Nam.
Bảo hiểm tự nguyện xe ô tô là gì và vì sao cần mua?
Bảo hiểm tự nguyện xe ô tô là khái niệm chung chỉ các loại hình bảo hiểm dành cho xe cơ giới không thuộc diện bắt buộc theo luật định. Các loại hình phổ biến nhất bao gồm bảo hiểm vật chất xe ô tô (hay còn gọi là bảo hiểm thân vỏ), bảo hiểm tai nạn cho lái xe, phụ xe và người ngồi trên xe, bảo hiểm hàng hóa vận chuyển trên xe. Mục đích chính của loại hình bảo hiểm này là bảo vệ tài chính của chủ xe trước những tổn thất không mong muốn.
Trong khi bảo hiểm TNDS bắt buộc chỉ chi trả thiệt hại cho bên thứ ba (người khác) khi xe của bạn gây tai nạn, bảo hiểm tự nguyện xe ô tô lại tập trung vào việc bồi thường cho chính chiếc xe của bạn hoặc những người ngồi bên trong xe. Doanh nghiệp bảo hiểm sẽ bồi thường cho chủ xe những thiệt hại vật chất xảy ra với xe do thiên tai (bão lụt, động đất), tai nạn bất ngờ (đâm, va, lật, rơi), cháy, nổ, bị vật khác va chạm, hoặc mất cắp, cướp toàn bộ xe. Việc tham gia bảo hiểm tự nguyện xe ô tô giúp bạn chủ động đối phó với các chi phí sửa chữa, thay thế phụ tùng đắt đỏ sau tai nạn hoặc sự cố, bảo vệ tài sản có giá trị lớn của mình.
Những nội dung chủ yếu của hợp đồng bảo hiểm tự nguyện xe ô tô
Một hợp đồng bảo hiểm tự nguyện xe ô tô là văn bản pháp lý ràng buộc giữa bên mua bảo hiểm và doanh nghiệp bảo hiểm, xác định quyền lợi và nghĩa vụ của các bên. Theo Điều 17 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022, một hợp đồng bảo hiểm cần có những nội dung chủ yếu sau đây để đảm bảo tính minh bạch và rõ ràng:
Thông tin đầy đủ về các bên tham gia hợp đồng bao gồm bên mua bảo hiểm, người được bảo hiểm (có thể là chính chủ xe hoặc người khác được chủ xe chỉ định), người thụ hưởng (nếu có, ví dụ trong bảo hiểm tai nạn con người), và doanh nghiệp bảo hiểm hoặc chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài cung cấp dịch vụ. Việc xác định rõ các chủ thể này là cơ sở để xác định quyền và nghĩa vụ của mỗi bên khi có sự kiện bảo hiểm xảy ra.
Đối tượng bảo hiểm cần được mô tả chi tiết trong hợp đồng. Đối với bảo hiểm tự nguyện xe ô tô, đối tượng bảo hiểm chính là chiếc xe cơ giới (thân vỏ, máy móc, phụ tùng), hoặc có thể mở rộng bao gồm người ngồi trên xe hay hàng hóa vận chuyển. Việc mô tả chính xác đối tượng giúp tránh tranh chấp về phạm vi bảo hiểm sau này.
Hợp đồng sẽ quy định rõ số tiền bảo hiểm hoặc giá trị tài sản được bảo hiểm, hoặc giới hạn trách nhiệm bảo hiểm của doanh nghiệp bảo hiểm. Đây là mức tối đa mà doanh nghiệp bảo hiểm có thể bồi thường khi xảy ra sự kiện bảo hiểm. Mức này thường dựa trên giá trị thực tế của xe hoặc thỏa thuận giữa hai bên khi ký kết hợp đồng.
Hợp đồng bảo hiểm tự nguyện xe ô tô và các điều khoản cần lưu ý
Phạm vi hoặc quyền lợi bảo hiểm là một trong những phần quan trọng nhất. Nó liệt kê cụ thể những rủi ro nào được bảo hiểm (ví dụ: đâm, va, lật, cháy, nổ, mất cắp…) và những quyền lợi mà bên mua bảo hiểm nhận được. Kèm theo đó là quy tắc, điều kiện và điều khoản bảo hiểm chi tiết, giải thích rõ hơn về các trường hợp loại trừ, cách thức bồi thường, và các quy định khác. Đọc kỹ phần này giúp bạn hiểu rõ mình được bảo vệ trong những tình huống nào.
Hợp đồng cũng phải nêu rõ quyền và nghĩa vụ của cả doanh nghiệp bảo hiểm và bên mua bảo hiểm. Ví dụ, nghĩa vụ của bên mua bảo hiểm là cung cấp thông tin trung thực, đóng phí đầy đủ, thông báo ngay khi xảy ra sự kiện bảo hiểm; quyền của bên mua bảo hiểm là được yêu cầu bồi thường đúng quy định. Nghĩa vụ của doanh nghiệp bảo hiểm là giải thích rõ các điều khoản, cấp giấy chứng nhận bảo hiểm, bồi thường khi sự kiện bảo hiểm thuộc phạm vi bảo hiểm; quyền của doanh nghiệp bảo hiểm là yêu cầu cung cấp thông tin, kiểm tra hiện trường.
Thời hạn bảo hiểm và thời điểm có hiệu lực của hợp đồng bảo hiểm cũng là thông tin bắt buộc. Thông thường, bảo hiểm tự nguyện xe ô tô có thời hạn 1 năm, nhưng cũng có thể là các thời hạn khác tùy theo thỏa thuận và loại hình bảo hiểm. Việc xác định rõ thời điểm bắt đầu và kết thúc hiệu lực hợp đồng giúp tránh tranh chấp về thời gian bảo hiểm.
Mức phí bảo hiểm và phương thức đóng phí bảo hiểm là phần thể hiện chi phí mà bên mua bảo hiểm phải trả. Mức phí này được tính toán dựa trên nhiều yếu tố như giá trị xe, loại hình bảo hiểm, lịch sử tai nạn, v.v. Hợp đồng sẽ quy định các kỳ đóng phí (một lần, định kỳ) và phương thức thanh toán.
Cuối cùng, hợp đồng cần quy định phương thức bồi thường, trả tiền bảo hiểm (quy trình, thủ tục, thời gian) và phương thức giải quyết tranh chấp (thương lượng, trọng tài, tòa án) khi có bất đồng phát sinh giữa các bên liên quan đến hợp đồng bảo hiểm tự nguyện xe ô tô.
Các trường hợp hợp đồng Bảo hiểm tự nguyện xe ô tô sẽ vô hiệu
Hợp đồng bảo hiểm tự nguyện xe ô tô, giống như các hợp đồng dân sự khác, có thể bị tuyên bố vô hiệu trong một số trường hợp nhất định. Khi hợp đồng vô hiệu, nó sẽ không có giá trị pháp lý từ thời điểm giao kết, và các bên phải hoàn trả cho nhau những gì đã nhận. Theo Khoản 1 Điều 25 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022, hợp đồng bảo hiểm tự nguyện xe ô tô sẽ vô hiệu trong các trường hợp sau:
Một trong những nguyên tắc cơ bản của bảo hiểm là bên mua bảo hiểm phải có quyền lợi có thể được bảo hiểm đối với đối tượng bảo hiểm tại thời điểm giao kết hợp đồng. Quyền lợi có thể được bảo hiểm là quyền sở hữu, quyền chiếm hữu, quyền sử dụng, quyền tài sản hoặc các quyền, lợi ích hợp pháp khác liên quan đến đối tượng bảo hiểm. Nếu bên mua bảo hiểm không có quyền lợi này (ví dụ: mua bảo hiểm vật chất cho chiếc xe không phải của mình và không có quyền sử dụng hợp pháp) thì hợp đồng sẽ vô hiệu.
Tương tự, nếu tại thời điểm giao kết hợp đồng bảo hiểm tự nguyện xe ô tô mà không có đối tượng bảo hiểm tồn tại trên thực tế (ví dụ: chiếc xe đã bị phá hủy hoàn toàn trước khi hợp đồng được ký), thì hợp đồng đó cũng vô hiệu. Bảo hiểm chỉ áp dụng cho những rủi ro xảy ra trong tương lai.
Nếu tại thời điểm giao kết hợp đồng bảo hiểm, bên mua bảo hiểm đã biết rõ sự kiện bảo hiểm đã xảy ra nhưng vẫn cố tình mua để trục lợi, thì hợp đồng đó cũng bị vô hiệu. Nguyên tắc bảo hiểm dựa trên sự kiện bất ngờ và không lường trước.
Hợp đồng bảo hiểm có mục đích hoặc nội dung vi phạm điều cấm của pháp luật hoặc trái đạo đức xã hội cũng sẽ vô hiệu. Ví dụ, mua bảo hiểm cho xe dùng vào mục đích phi pháp.
Việc các bên giao kết hợp đồng bảo hiểm giả tạo (ví dụ: ký hợp đồng chỉ để hợp thức hóa một hành vi khác hoặc trốn tránh nghĩa vụ) cũng là căn cứ để tuyên bố hợp đồng bảo hiểm tự nguyện xe ô tô vô hiệu.
Năng lực hành vi dân sự của bên mua bảo hiểm là yếu tố quan trọng. Hợp đồng bảo hiểm sẽ vô hiệu nếu bên mua bảo hiểm tại thời điểm giao kết là người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức làm chủ hành vi, hoặc người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự, trừ khi được người đại diện hợp pháp đồng ý.
Hợp đồng được giao kết do có sự nhầm lẫn nghiêm trọng làm cho một hoặc các bên không đạt được mục đích của việc giao kết hợp đồng, trừ khi sự nhầm lẫn đó có thể khắc phục ngay.
Hợp đồng được giao kết do bị lừa dối bởi một bên, trừ trường hợp quy định khác trong luật về nghĩa vụ cung cấp thông tin. Sự lừa dối có thể đến từ bên mua (che giấu thông tin quan trọng về xe) hoặc từ doanh nghiệp bảo hiểm (cung cấp thông tin sai lệch về sản phẩm).
Hợp đồng được giao kết do bị đe dọa hoặc cưỡng ép cũng sẽ bị vô hiệu theo quy định của pháp luật.
Nếu bên mua bảo hiểm không nhận thức và làm chủ được hành vi của mình tại thời điểm giao kết hợp đồng (ví dụ: do say rượu, bệnh tâm thần tạm thời), hợp đồng đó cũng không có giá trị pháp lý.
Cuối cùng, hợp đồng bảo hiểm không tuân thủ quy định về hình thức (ví dụ: không lập thành văn bản hoặc hình thức điện tử theo quy định tại Điều 18 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022) cũng có thể bị vô hiệu.
Xử lý điều khoản không rõ ràng trong hợp đồng bảo hiểm tự nguyện
Trong quá trình sử dụng hợp đồng bảo hiểm tự nguyện xe ô tô, đôi khi có những điều khoản được diễn đạt không rõ ràng, dẫn đến các cách hiểu khác nhau giữa bên mua bảo hiểm và doanh nghiệp bảo hiểm. Điều này có thể gây khó khăn trong quá trình giải quyết bồi thường hoặc thực hiện các quyền và nghĩa vụ khác.
Theo quy định tại Điều 24 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 về Giải thích hợp đồng bảo hiểm, pháp luật Việt Nam bảo vệ quyền lợi của bên mua bảo hiểm trong trường hợp này. Cụ thể, khi hợp đồng bảo hiểm có điều khoản không rõ ràng dẫn đến có cách hiểu khác nhau, điều khoản đó sẽ được ưu tiên giải thích theo hướng có lợi cho bên mua bảo hiểm.
Nguyên tắc này nhằm đảm bảo rằng bên mua bảo hiểm, thường là bên yếu thế hơn và ít có kiến thức chuyên sâu về pháp luật và bảo hiểm, không bị thiệt thòi do những ngôn ngữ phức tạp hoặc thiếu minh bạch trong hợp đồng do doanh nghiệp bảo hiểm soạn thảo. Nó khuyến khích các doanh nghiệp bảo hiểm phải xây dựng các điều khoản hợp đồng một cách rõ ràng, dễ hiểu và chính xác để tránh gây nhầm lẫn cho khách hàng khi tham gia bảo hiểm tự nguyện xe ô tô. Ví dụ, nếu một điều khoản về phạm vi loại trừ bồi thường có thể hiểu theo hai nghĩa, một nghĩa có lợi cho bên mua (vẫn được bồi thường) và một nghĩa có lợi cho doanh nghiệp bảo hiểm (bị loại trừ), thì sẽ áp dụng cách hiểu có lợi cho bên mua bảo hiểm.
Việc hiểu rõ các nội dung chính, các trường hợp hợp đồng vô hiệu và nguyên tắc giải thích điều khoản không rõ ràng là kiến thức cần thiết cho mọi chủ xe khi tham gia bảo hiểm tự nguyện xe ô tô. Điều này giúp bạn tự tin hơn khi thương lượng các điều khoản, thực hiện đúng nghĩa vụ và bảo vệ quyền lợi của mình khi có sự kiện bảo hiểm xảy ra. Để tìm hiểu thêm về các gói bảo hiểm phù hợp cho chiếc xe của bạn, bạn có thể truy cập toyotaokayama.com.vn hoặc liên hệ trực tiếp để được tư vấn chi tiết.
