Việc cho mượn xe ô tô là một hành động phổ biến trong cuộc sống hàng ngày, thể hiện sự tin tưởng và hỗ trợ lẫn nhau. Tuy nhiên, đằng sau sự thuận tiện này là những vấn đề pháp lý tiềm ẩn, đặc biệt khi người mượn xe gây ra tai nạn giao thông. Một giấy mượn xe ô tô chính thức có thể làm rõ mối quan hệ, nhưng chủ xe và người mượn xe vẫn cần nắm vững các trách nhiệm pháp lý liên quan đến bồi thường và hình sự để tránh những rắc rối không đáng có. Bài viết này từ toyotaokayama.com.vn sẽ phân tích chi tiết vấn đề này.
Cho người mượn xe ô tô không có giấy phép lái xe gây tai nạn giao thông, chủ xe có phải bồi thường?
Để xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại khi cho người mượn xe ô tô gây tai nạn, cần xem xét nguyên nhân dẫn đến sự cố. Pháp luật Việt Nam, cụ thể là Bộ luật Dân sự 2015, phân định trách nhiệm dựa trên việc tai nạn có phải do nguồn nguy hiểm cao độ hay do lỗi của người điều khiển phương tiện.
Theo quy định tại Điều 601 Bộ luật Dân sự 2015, phương tiện giao thông vận tải cơ giới, bao gồm xe ô tô, được xếp vào danh mục nguồn nguy hiểm cao độ. Chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về vận hành, sử dụng, bảo quản và trông giữ. Khi nguồn nguy hiểm cao độ này gây ra thiệt hại, trách nhiệm bồi thường ban đầu thuộc về chủ sở hữu.
Tuy nhiên, cũng tại Khoản 2 Điều 601 Bộ luật Dân sự 2015 quy định rằng, nếu chủ sở hữu đã giao nguồn nguy hiểm cao độ (chiếc xe ô tô) cho người khác chiếm hữu, sử dụng (cho mượn), thì người này (người mượn xe) phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra. Trách nhiệm này có thể thay đổi nếu các bên có thỏa thuận khác. Điều này ngụ ý rằng, nếu trong giấy mượn xe ô tô hoặc thỏa thuận miệng có các điều khoản về trách nhiệm, chúng có thể ảnh hưởng đến việc ai là người bồi thường trong trường hợp tai nạn do lỗi kỹ thuật hoặc yếu tố khách quan từ chính chiếc xe.
Trong trường hợp tai nạn giao thông xảy ra hoàn toàn do lỗi của người điều khiển (người mượn xe), không liên quan đến yếu tố nguồn nguy hiểm cao độ (ví dụ: xe mất phanh do lỗi kỹ thuật), Điều 584 Bộ luật Dân sự 2015 nêu rõ căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại. Theo đó, người nào có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, tài sản… mà gây thiệt hại thì phải bồi thường. Như vậy, nếu người mượn xe gây tai nạn do lỗi của bản thân (như đi sai làn, vượt đèn đỏ, thiếu chú ý quan sát), thì người mượn xe chính là người phải chịu trách nhiệm bồi thường trực tiếp cho người bị thiệt hại. Chủ xe, trong trường hợp này, sẽ không phải chịu trách nhiệm bồi thường.
Hiện trường vụ tai nạn giao thông – Hậu quả pháp lý khi cho mượn xe ô tô
Những nguyên tắc bồi thường thiệt hại khi người mượn xe gây tai nạn
Khi người mượn xe ô tô gây tai nạn và phải bồi thường thiệt hại, quá trình này cần tuân thủ một số nguyên tắc cơ bản được quy định tại Điều 585 Bộ luật Dân sự 2015. Việc nắm rõ các nguyên tắc này giúp đảm bảo quyền lợi cho cả bên gây thiệt hại và bên bị thiệt hại.
Nguyên tắc đầu tiên và quan trọng nhất là thiệt hại thực tế phải được bồi thường toàn bộ và kịp thời. Điều này có nghĩa là mọi tổn thất về vật chất và tinh thần (trong phạm vi pháp luật cho phép) do tai nạn gây ra phải được bù đắp đầy đủ. Các bên liên quan có thể tự thỏa thuận về mức bồi thường, hình thức bồi thường (tiền, hiện vật, thực hiện công việc), và phương thức bồi thường (một lần hoặc nhiều lần), trừ khi pháp luật có quy định khác. Thỏa thuận này có thể được ghi nhận trong một văn bản, dù là giấy mượn xe ô tô ban đầu (nếu có điều khoản liên quan) hay một biên bản thỏa thuận bồi thường riêng.
Một nguyên tắc khác là người chịu trách nhiệm bồi thường có thể được xem xét giảm mức bồi thường. Điều này áp dụng trong trường hợp người gây thiệt hại không có lỗi hoặc có lỗi vô ý, và mức thiệt hại quá lớn so với khả năng kinh tế của họ. Tuy nhiên, việc giảm mức bồi thường phải do Tòa án hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định, không phải do người gây thiệt hại tự ý áp dụng.
Mức bồi thường đã thỏa thuận hoặc được quyết định có thể được thay đổi nếu không còn phù hợp với thực tế. Nếu tình hình thay đổi (ví dụ: tình trạng sức khỏe của người bị nạn diễn biến xấu hơn), bên bị thiệt hại hoặc bên gây thiệt hại đều có quyền yêu cầu Tòa án hoặc cơ quan có thẩm quyền khác xem xét điều chỉnh mức bồi thường.
Pháp luật cũng quy định về trách nhiệm khi bên bị thiệt hại có lỗi. Nếu người bị nạn cũng có một phần lỗi trong việc gây ra tai nạn, họ sẽ không được bồi thường cho phần thiệt hại do lỗi của chính mình gây ra. Tỷ lệ lỗi sẽ được xác định để phân chia trách nhiệm bồi thường tương ứng.
Cuối cùng, bên có quyền, lợi ích bị xâm phạm (người bị nạn) sẽ không được bồi thường nếu thiệt hại xảy ra do họ đã không áp dụng các biện pháp cần thiết, hợp lý để ngăn chặn hoặc hạn chế thiệt hại cho bản thân. Nguyên tắc này khuyến khích mọi người chủ động giảm thiểu rủi ro và hậu quả trong mọi tình huống.
Người mượn xe ô tô không có giấy phép lái xe gây tai nạn, chủ xe có bị truy cứu trách nhiệm hình sự?
Câu hỏi về trách nhiệm hình sự của chủ xe khi cho người mượn xe không đủ điều kiện (đặc biệt là không có giấy phép lái xe) gây tai nạn là vấn đề được nhiều người quan tâm. Theo quy định tại Điều 264 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi bởi Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự 2017), hành vi này có thể cấu thành Tội giao cho người không đủ điều kiện điều khiển phương tiện tham gia giao thông đường bộ.
Điều luật này nêu rõ, người nào giao phương tiện giao thông đường bộ (xe ô tô) cho người mà mình biết rõ người đó không có giấy phép lái xe, hoặc đang trong tình trạng không đủ điều kiện khác theo quy định của pháp luật (ví dụ: sử dụng rượu, bia vượt nồng độ, sử dụng chất ma túy), mà gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho người khác, thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Thiệt hại nghiêm trọng được xác định dựa trên các mức độ cụ thể: làm chết người; gây thương tích hoặc tổn hại sức khỏe với tỷ lệ tổn thương cơ thể đáng kể (từ 61% trở lên); hoặc gây thiệt hại về tài sản với giá trị lớn (từ 100.000.000 đồng trở lên). Tùy thuộc vào mức độ thiệt hại, chủ xe có thể đối mặt với các hình phạt như phạt tiền (từ 10.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng) hoặc phạt cải tạo không giam giữ, thậm chí là phạt tù (từ 06 tháng đến 07 năm). Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền bổ sung.
Như vậy, nếu chú của bạn Minh Tú biết rõ người bạn kia không có giấy phép lái xe nhưng vẫn đồng ý cho mượn xe, và người bạn đó gây tai nạn giao thông dẫn đến hậu quả nghiêm trọng theo các mức quy định tại Điều 264 Bộ luật Hình sự, thì chú của bạn có thể bị xem xét truy cứu trách nhiệm hình sự về tội giao xe cho người không đủ điều kiện điều khiển. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xác minh kỹ lưỡng người mà bạn cho mượn xe, bất kể có lập giấy mượn xe ô tô hay không.
Việc cho mượn xe ô tô tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý nghiêm trọng nếu người mượn không đủ điều kiện lái xe và gây tai nạn. Chủ xe không chỉ đối mặt với vấn đề bồi thường thiệt hại trong một số trường hợp nhất định (liên quan đến nguồn nguy hiểm cao độ hoặc thỏa thuận khác), mà còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu cố tình giao xe cho người không có giấy phép lái xe và gây ra hậu quả nghiêm trọng. Hiểu rõ các quy định pháp luật này là cách tốt nhất để bảo vệ bản thân và đảm bảo an toàn cho cộng đồng. Để có thêm thông tin chuyên sâu về các quy định pháp luật liên quan đến ô tô và quyền sở hữu, hãy truy cập toyotaokayama.com.vn.
