Dầu thắng xe ô tô, hay còn gọi là dầu phanh, là một thành phần thiết yếu trong hệ thống phanh thủy lực của xe. Nó đóng vai trò truyền lực từ chân phanh đến các bộ phận phanh ở bánh xe, giúp xe giảm tốc và dừng lại an toàn. Hiểu rõ về loại dầu này và cách bảo dưỡng đúng cách là vô cùng quan trọng để đảm bảo an toàn cho bạn và những người cùng tham gia giao thông.
Hệ thống phanh trên xe ô tô hoạt động dựa trên nguyên lý thủy lực. Khi người lái đạp phanh, áp lực được tạo ra tại xi-lanh chính và dầu thắng là chất lỏng trung gian truyền áp lực này qua các đường ống đến các xi-lanh con tại mỗi bánh xe. Áp lực từ dầu thắng đẩy piston kẹp má phanh vào đĩa phanh (đối với phanh đĩa) hoặc ép guốc phanh vào tang trống (đối với phanh tang trống), tạo ra ma sát và làm xe chậm lại hoặc dừng hẳn. Chất lượng và tình trạng của dầu thắng ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả hoạt động của toàn bộ hệ thống phanh.
Thành phần và tính năng quan trọng của dầu thắng
Dầu thắng không chỉ đơn thuần là chất lỏng truyền lực. Nó được pha chế với những đặc tính kỹ thuật đặc biệt để đảm bảo hiệu suất tối ưu trong điều kiện khắc nghiệt. Các tính năng cốt lõi bao gồm:
Khả năng chịu nhiệt cao vượt trội
Một trong những yêu cầu quan trọng nhất của dầu thắng là khả năng chống lại sự bốc hơi ở nhiệt độ cao. Khi hệ thống phanh hoạt động, đặc biệt là khi phanh gấp hoặc phanh liên tục trên đường đèo dốc, nhiệt độ tại các bộ phận phanh có thể tăng lên rất cao. Nếu dầu thắng không chịu nhiệt tốt, nó sẽ sôi, tạo ra bọt khí (hiện tượng “khí hóa”). Bọt khí này có thể nén được, làm giảm khả năng truyền áp lực thủy lực, dẫn đến tình trạng bàn đạp phanh bị nhũn hoặc thậm chí mất phanh hoàn toàn, cực kỳ nguy hiểm. Dầu thắng chất lượng cao với điểm sôi khô và ướt cao sẽ giảm thiểu tối đa nguy cơ này.
Bảo vệ linh kiện hệ thống phanh
Dầu thắng tiếp xúc trực tiếp với nhiều bộ phận kim loại và cao su trong hệ thống phanh như ống dẫn, piston, xi-lanh chính và xi-lanh con. Công thức của dầu thắng phải đảm bảo không gây ăn mòn hoặc làm hỏng các gioăng phớt cao su, vốn là những chi tiết cực kỳ nhạy cảm. Việc bảo vệ các linh kiện này không chỉ giúp hệ thống phanh hoạt động trơn tru mà còn kéo dài tuổi thọ của chúng. Dầu thắng chất lượng kém có thể gây rò rỉ, kẹt piston hoặc hư hỏng các bộ phận đắt tiền khác.
Chống gỉ sét và ngăn ngừa cặn bẩn
Hệ thống phanh là một hệ thống kín, nhưng theo thời gian, hơi ẩm từ môi trường bên ngoài có thể xâm nhập vào dầu thắng (do tính hút ẩm của dầu gốc Glycol, loại phổ biến). Sự hiện diện của nước và các chất bẩn khác có thể gây ra gỉ sét cho các bộ phận kim loại và hình thành cặn bẩn làm tắc nghẽn đường ống hoặc xi-lanh. Dầu thắng chất lượng cao thường chứa các phụ gia chống oxy hóa và chống gỉ sét hiệu quả, giúp bảo vệ hệ thống khỏi những hư hại này và duy trì hiệu suất phanh ổn định.
Các loại dầu thắng phổ biến hiện nay
Tiêu chuẩn phân loại dầu thắng phổ biến nhất được quy định bởi Bộ Giao thông Vận tải Hoa Kỳ (DOT). Các loại dầu thắng thường gặp bao gồm DOT 3, DOT 4, DOT 5 và DOT 5.1. Sự khác biệt chính giữa các loại này nằm ở điểm sôi khô (khi dầu mới) và điểm sôi ướt (khi dầu đã nhiễm một lượng nước nhất định).
DOT 4 là loại dầu thắng phổ biến cho nhiều dòng xe hiện đại, bao gồm cả các hệ thống phanh ABS và hệ thống ly hợp sử dụng dầu phanh. Nó có điểm sôi cao hơn DOT 3 và khả năng chịu nhiệt tốt hơn, phù hợp với điều kiện vận hành thông thường và có phần khắc nghiệt hơn. Tuy nhiên, DOT 4 vẫn có tính hút ẩm. Ngược lại, DOT 5 có gốc Silicone, không hút ẩm và có điểm sôi rất cao, nhưng không tương thích với hệ thống phanh sử dụng dầu gốc Glycol (DOT 3, 4, 5.1) và có thể gây hư hại các bộ phận nếu sử dụng không đúng loại. Việc lựa chọn đúng loại dầu thắng xe ô tô theo khuyến cáo của nhà sản xuất là cực kỳ quan trọng.
Khi nào cần kiểm tra và thay dầu thắng xe ô tô?
Nhà sản xuất xe ô tô thường có khuyến cáo cụ thể về chu kỳ kiểm tra và thay thế dầu thắng trong sách hướng dẫn sử dụng. Tuy nhiên, một quy tắc chung được nhiều chuyên gia khuyến nghị là kiểm tra mức dầu thắng định kỳ (ví dụ: mỗi lần thay dầu máy hoặc bảo dưỡng xe) và thay dầu thắng sau mỗi 1-2 năm hoặc mỗi 30.000 – 40.000 km, tùy điều kiện nào đến trước.
Ngoài việc tuân thủ lịch bảo dưỡng, bạn cũng nên chú ý đến các dấu hiệu bất thường như: bàn đạp phanh mềm, bị nhũn hoặc tụt sâu hơn bình thường; đèn báo phanh sáng trên bảng táp-lô; hoặc dầu thắng bị đổi màu (từ màu vàng nhạt hoặc trong sang màu sẫm, đục). Đây có thể là dấu hiệu cho thấy dầu thắng đã bị nhiễm ẩm, xuống cấp hoặc có vấn đề trong hệ thống phanh, cần được kiểm tra và xử lý ngay lập tức bởi kỹ thuật viên chuyên nghiệp. Để đảm bảo hệ thống phanh hoạt động hiệu quả và an toàn, việc kiểm tra, bổ sung hoặc thay thế dầu thắng đúng loại và đúng định kỳ tại các trung tâm dịch vụ uy tín là điều không thể bỏ qua. Bạn có thể tìm hiểu thêm về các dịch vụ bảo dưỡng xe tại toyotaokayama.com.vn.
Kiểm tra mức dầu thắng xe ô tô
Hướng dẫn kiểm tra và bổ sung dầu thắng
Việc kiểm tra mức dầu thắng khá đơn giản và có thể thực hiện ngay tại nhà. Bình chứa dầu thắng thường nằm trong khoang động cơ, gần khu vực lái.
- Mở nắp ca-pô và xác định vị trí bình chứa dầu thắng. Bình thường có biểu tượng hình tròn với hai hình vòng cung ở hai bên (biểu tượng phanh) trên nắp.
- Vệ sinh sạch sẽ khu vực xung quanh nắp bình để tránh bụi bẩn lọt vào khi mở nắp.
- Kiểm tra mức dầu hiện tại trong bình. Trên bình thường có vạch “MIN” (tối thiểu) và “MAX” (tối đa). Mức dầu nên nằm giữa hai vạch này.
- Nếu mức dầu dưới vạch “MIN”, cần bổ sung thêm dầu. Lưu ý sử dụng đúng loại dầu thắng được khuyến nghị trong sách hướng dẫn sử dụng xe của bạn (ví dụ: DOT 3, DOT 4…).
Bình chứa dầu thắng xe ô tô
Tháo nắp bình cẩn thận và từ từ châm dầu thắng vào bình cho đến khi đạt mức giữa vạch “MIN” và “MAX”. Tuyệt đối không châm dầu quá vạch “MAX”. Sau khi châm xong, đóng chặt nắp bình. Việc mức dầu thắng bị tụt nhanh chóng hoặc thường xuyên có thể là dấu hiệu rò rỉ trong hệ thống phanh, cần đưa xe đến gara kiểm tra ngay.
Lưu ý quan trọng khi sử dụng và bảo quản dầu thắng
Dầu thắng là một chất lỏng quan trọng nhưng cũng cần được xử lý cẩn thận.
Đầu tiên, luôn để dầu thắng xa tầm tay trẻ em. Nếu dầu thắng không may bị văng vào mắt, cần rửa ngay dưới vòi nước sạch trong ít nhất 15 phút và tìm kiếm sự trợ giúp y tế ngay lập tức nếu có dấu hiệu kích ứng hoặc biến chứng.
Thứ hai, bảo quản dầu thắng ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và nhiệt độ cao (không quá 50 độ C). Dầu thắng hút ẩm, nên cần đậy kín nắp sau khi sử dụng để tránh làm giảm chất lượng dầu.
Cuối cùng và không kém phần quan trọng, dầu thắng đã qua sử dụng là chất thải nguy hại và không được xả thải trực tiếp ra môi trường. Cần thu gom và xử lý theo quy định về chất thải công nghiệp để bảo vệ môi trường.
Việc lựa chọn đúng loại dầu thắng xe ô tô theo khuyến cáo của nhà sản xuất, kiểm tra mức dầu định kỳ và thay dầu đúng hạn là những việc làm thiết yếu để đảm bảo hệ thống phanh luôn hoạt động ổn định và an toàn, góp phần vào sự an tâm trên mọi hành trình.
