Thủ đô Hà Nội đang phải vật lộn với bài toán khó mang tên hạ tầng giao thông tĩnh, đối mặt với áp lực khổng lồ từ sự gia tăng tổng xe ô tô Hà Nội và các phương tiện cá nhân. Tốc độ phát triển phương tiện vượt xa khả năng đáp ứng của hạ tầng bãi đỗ, khiến nhu cầu đỗ xe công cộng chỉ được đáp ứng một phần nhỏ. Tình trạng này không chỉ gây ùn tắc, mất mỹ quan mà còn tiềm ẩn nhiều hệ lụy. Bài viết này phân tích thực trạng và các giải pháp đang được xem xét.
Thực trạng hạ tầng giao thông tĩnh tại Hà Nội
Theo Quy hoạch GTVT Thủ đô đến năm 2030 tầm nhìn đến năm 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, diện tích đất dành cho giao thông trên tổng diện tích đất xây dựng đô thị cần đạt từ 20% đến 26%. Riêng diện tích đất cho giao thông tĩnh, bao gồm các bãi đỗ xe, phải đạt mức 3% đến 4%. Tuy nhiên, thực tế hiện nay lại cho thấy một khoảng cách đáng kể giữa quy hoạch và thực trạng.
Với dân số thường trú trên 8 triệu người, cùng với khoảng 1,2 triệu người vãng lai thường xuyên sinh sống và làm việc, Hà Nội đang phải gánh chịu áp lực phương tiện giao thông rất lớn. Tổng số phương tiện đăng ký tại Thủ đô đã lên tới khoảng 8 triệu chiếc, chưa kể khoảng 1,2 triệu phương tiện từ các tỉnh, thành phố khác thường xuyên hoạt động tại đây. Tốc độ tăng trưởng phương tiện cá nhân trong giai đoạn 2019 – 2022 rất cao, trung bình trên 10% mỗi năm đối với ô tô và trên 3% đối với xe máy.
Trong khi đó, tỷ lệ diện tích đất dành cho giao thông trên diện tích đất xây dựng đô thị mới chỉ đạt 10,35%, với tốc độ tăng trưởng rất chậm, chỉ khoảng 0,26% đến 0,3% mỗi năm. Đặc biệt, diện tích đất dành riêng cho giao thông tĩnh còn thấp hơn rất nhiều, chỉ đạt dưới 1% tổng diện tích đất xây dựng. Điều này tạo ra sự mất cân đối nghiêm trọng giữa số lượng phương tiện và hạ tầng phục vụ điểm đỗ.
Hiện nay, diện tích đất của thành phố được quy hoạch cho giao thông tĩnh và các điểm, bãi đỗ xe công cộng chỉ có thể đáp ứng khoảng 8% đến 10% nhu cầu đỗ xe của toàn bộ phương tiện hiện có. Phần lớn, khoảng 90% lượng xe còn lại, đang phải tìm chỗ đỗ tại các khu vực không chính thống như bãi đất trống, đất xen kẹt, các khu đất dự án chậm triển khai, lòng đường, vỉa hè hay các bãi xe tạm trong khuôn viên bệnh viện, trường học, công viên. Việc đỗ xe tại các trung tâm thương mại, khu chung cư, trụ sở cơ quan hay ngay tại nhà dân cũng rất phổ biến.
Bãi đỗ xe ngầm Mễ Trì, Hà Nội – điển hình cho giải pháp giao thông tĩnh cần phát triển
Theo Quyết định số 1218/QĐ – UBND của UBND TP Hà Nội ban hành tháng 4/2022, quy hoạch tổng số bãi đỗ xe công cộng là 1.620 điểm. Tuy nhiên, tính đến thời điểm hiện tại, mới có 57 bãi đỗ xe theo quy hoạch đang hoạt động và 66 điểm khác đang trong quá trình triển khai đầu tư. Để giải quyết tình thế cấp bách, Sở GTVT đã cấp phép sử dụng tạm thời lòng đường cho 40 đơn vị tại 214 vị trí, với tổng diện tích khoảng 37.985m². Thống kê chưa đầy đủ từ 17/30 địa phương cũng cho thấy UBND các quận, huyện, thị xã đã cấp phép tạm thời hè đường, lòng đường cho 422 điểm với diện tích khoảng 93.300m². Những con số này phản ánh sự thiếu hụt trầm trọng về hạ tầng chính thức và sự phụ thuộc vào các giải pháp tạm thời.
Hậu quả và thách thức từ áp lực phương tiện
Lãnh đạo Sở GTVT Hà Nội nhận định, tốc độ phát triển của kết cấu hạ tầng giao thông, đặc biệt là giao thông tĩnh, không theo kịp đà gia tăng chóng mặt của phương tiện cá nhân, trong đó có tổng xe ô tô Hà Nội. Sự mất cân đối này tạo ra áp lực rất lớn, dẫn đến nhiều hệ lụy tiêu cực cho Thủ đô. Tình trạng thiếu điểm đỗ xe trầm trọng khiến người dân gặp khó khăn trong việc tìm chỗ gửi xe, thường xuyên phải đỗ xe ở những nơi không được phép hoặc không đảm bảo an toàn, gây cản trở giao thông và mất mỹ quan đô thị.
Thạc sĩ Vũ Hoàng Chung, một chuyên gia giao thông, phân tích rằng tình trạng thiếu hụt bãi đỗ xe nghiêm trọng này đang là nguyên nhân gây ra nhiều vấn đề bức xúc. Các bãi xe tự phát mọc lên tràn lan, không chỉ gây thất thoát nguồn thu ngân sách mà còn tiềm ẩn nguy cơ mất an ninh, trật tự và an toàn giao thông, khiến người dân lo ngại. Dù vấn đề này đã được bàn luận sôi nổi trong thời gian dài, những chuyển biến thực tế vẫn còn rất chậm chạp, chưa đáp ứng được kỳ vọng.
Nhiều chuyên gia khác cũng đồng quan điểm, khẳng định rằng khó khăn do thiếu hụt hạ tầng giao thông tĩnh đã được nhận diện rõ ràng từ lâu. Thành phố đã đưa ra nhiều chủ trương và giải pháp, nhưng hiệu quả thực tế mang lại chưa đáng kể. Điều này đặt ra câu hỏi về hiệu quả triển khai chính sách, sự đồng bộ và quyết tâm trong cả hệ thống chính trị nhằm đưa các giải pháp từ trên giấy đi vào cuộc sống.
Góc nhìn từ các chuyên gia
Để giải quyết bài toán khó về giao thông tĩnh tại Hà Nội, các chuyên gia đã đưa ra những phân tích sâu sắc và đề xuất các phương án tiếp cận đa chiều. Theo Tiến sĩ Vũ Hồng Trường, chuyên gia giao thông, không thể áp dụng một giải pháp chung cho toàn bộ thành phố. Cần phải phân chia Hà Nội thành nhiều khu vực dựa trên đặc điểm phát triển đô thị.
Đối với các khu vực trung tâm hiện nay đã phát triển và có chủ trương hạn chế phát triển thêm, đặc biệt là khu phố cổ và phố cũ, cần tập trung vào việc hạn chế đỗ xe và áp dụng mức phí đỗ xe cao hơn để giảm bớt phương tiện cá nhân. Song song đó, phải tăng cường phát triển mạnh mẽ hệ thống giao thông công cộng để đáp ứng nhu cầu đi lại của người dân. Ở những khu vực có định hướng giữ ổn định về cấu trúc đô thị, nên ưu tiên đầu tư các hình thức giao thông tĩnh hiện đại như bãi đỗ xe ngầm hoặc bãi đỗ xe cao tầng dạng tháp để tối ưu diện tích sử dụng đất.
Trong khi đó, tại các khu vực phát triển mới, Tiến sĩ Trường nhấn mạnh sự cần thiết phải áp dụng các tiêu chuẩn cao về giao thông tĩnh ngay từ đầu, phù hợp với một đô thị văn minh, hiện đại. Thay vì áp dụng phí đỗ xe cứng nhắc, nên chuyển sang giá dịch vụ trông giữ xe linh hoạt. Cơ chế giá dịch vụ này được kỳ vọng sẽ hấp dẫn nguồn lực xã hội đầu tư vào hạ tầng giao thông tĩnh, góp phần quan trọng giải quyết bài toán đỗ xe cho thành phố.
Thạc sĩ Vũ Hoàng Chung cũng chia sẻ thêm rằng, những hệ lụy như thất thu ngân sách, mất an ninh trật tự và an toàn giao thông do bãi xe tự phát gây ra là rất rõ ràng và đã khiến người dân bức xúc. Vấn đề này đã được thảo luận nhiều lần nhưng chưa có chuyển biến tích cực đáng kể trên thực tế.
Thạc sĩ quản lý kinh tế Hoàng Thị Thu Phương bổ sung một góc nhìn quan trọng từ khía cạnh kinh tế. Bà cho rằng để thu hút nhà đầu tư và huy động vốn cho các dự án giao thông tĩnh, Thành phố cần coi các công trình này như công trình dịch vụ thương mại thay vì chỉ là kết cấu hạ tầng giao thông thuần túy. Nếu chỉ xem là hạ tầng, khả năng sinh lời sẽ thấp và thời gian thu hồi vốn kéo dài, khiến các doanh nghiệp không mấy mặn mà. Bà đề xuất phân loại dự án giao thông tĩnh thành hai nhóm: loại 1 do ngân sách nhà nước đầu tư và sau đó đấu thầu quyền khai thác, và loại 2 sử dụng vốn xã hội hóa với cơ chế giá phí linh hoạt hơn. Cách tiếp cận này được kỳ vọng sẽ đẩy nhanh tiến độ xây dựng các bãi đỗ xe trong thành phố.
Các nhóm giải pháp đề xuất nhằm cải thiện tình hình
Trước những thách thức cấp bách, Sở Giao thông Vận tải Hà Nội đã xây dựng và báo cáo UBND Thành phố chuyên đề về “Công tác quy hoạch, đầu tư và quản lý, khai thác bến xe, bãi đỗ xe, điểm trông giữ xe tạm thời trên địa bàn TP Hà Nội” vào năm 2023. Báo cáo này đã kiến nghị nhiều giải pháp quan trọng, bao gồm cả những phương án lâu dài và trước mắt, nhằm tháo gỡ khó khăn cho hạ tầng giao thông tĩnh của Thủ đô.
Nhóm giải pháp dài hạn
Về lâu dài, Sở GTVT kiến nghị Thành phố tiếp tục rà soát lại đồ án Quy hoạch bến xe, bãi đỗ xe, trung tâm tiếp vận và trạm dừng nghỉ trên địa bàn TP đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Mục tiêu là loại bỏ khỏi quy hoạch những vị trí, địa điểm được đánh giá là khó khả thi trong việc tổ chức thực hiện. Đồng thời, Sở GTVT được giao tham mưu xây dựng kế hoạch cụ thể để thực hiện quy hoạch này, đề xuất danh mục các bãi đỗ xe ưu tiên đầu tư bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước. UBND các địa phương cũng được giao cụ thể hóa quy hoạch trên địa bàn mình, trong khi Sở Quy hoạch & Kiến trúc rà soát và cập nhật Quy hoạch giao thông tĩnh chung của Thành phố.
Để thúc đẩy đầu tư, kiến nghị được đưa ra là Thành phố nên ưu tiên bố trí vốn đầu tư công để xây dựng các bãi đỗ xe, sau đó tổ chức đấu thầu quyền khai thác, đặc biệt tại những khu vực có mật độ dân cư cao và nhu cầu bức thiết. Sở Kế hoạch & Đầu tư được đề xuất phân loại và xử lý dứt điểm các dự án bãi đỗ xe chậm triển khai, thậm chí xem xét các biện pháp mạnh như thu hồi, hủy bỏ quyết định đầu tư nếu cần thiết. Việc tăng cường quản lý, giám sát và hậu kiểm tiến độ dự án, đánh giá đầu tư định kỳ là rất quan trọng để đảm bảo việc quản lý chặt chẽ từ khâu nghiên cứu, lập dự án cho đến khi hoàn thành và đưa vào khai thác. Sở Xây dựng cũng được kiến nghị chủ trì kiểm tra định kỳ việc thi công xây dựng và giám sát việc quản lý khai thác sử dụng sau đầu tư để đảm bảo tuân thủ đúng dự án được duyệt.
Song song với việc phát triển hạ tầng, một giải pháp dài hạn quan trọng khác là xây dựng và ban hành các cơ chế, chính sách nhằm hạn chế phương tiện cá nhân và khuyến khích mạnh mẽ người dân chuyển sang sử dụng phương tiện giao thông công cộng. Điều này sẽ góp phần giảm thiểu đáng kể lượng phương tiện lưu thông và áp lực đỗ xe trên địa bàn, đặc biệt là giảm bớt gánh nặng cho việc quản lý tổng xe ô tô Hà Nội. Người dân và doanh nghiệp, đặc biệt là những đơn vị hoạt động trong lĩnh vực ô tô như toyotaokayama.com.vn, đều mong chờ các giải pháp hiệu quả từ phía cơ quan quản lý.
Nhóm giải pháp trước mắt
Đối với các giải pháp mang tính cấp bách và có thể triển khai ngay trong ngắn hạn, Sở GTVT Hà Nội đang đề nghị các sở, ngành và địa phương liên quan tiến hành đánh giá toàn diện việc thực hiện các quy định về quản lý lòng đường, hè phố. Mục đích là tổng hợp báo cáo và đề xuất Thành phố sửa đổi, bổ sung những quy định không còn phù hợp với thực tế hiện nay, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc cấp phép tạm thời một phần lòng đường, hè phố để trông giữ phương tiện khi cần thiết.
Đồng thời, việc xem xét điều chỉnh mức phí và giá trông giữ phương tiện theo quy định cũng là một kiến nghị quan trọng. Việc điều chỉnh này nhằm đảm bảo phù hợp hơn với thực tiễn thị trường, tăng tính hấp dẫn cho các suất đầu tư vào các điểm trông giữ xe, khuyến khích khu vực tư nhân tham gia giải quyết bài toán giao thông tĩnh. Sở GTVT cũng kiến nghị UBND Thành phố rà soát lại các tuyến đường, hè phố đủ điều kiện an toàn để cho phép tạm thời tổ chức trông giữ phương tiện, bổ sung nguồn cung điểm đỗ trong khi chờ đợi các dự án bãi đỗ xe quy mô lớn hoàn thành.
Một giải pháp linh hoạt khác là giao UBND các quận, huyện, thị xã cấp phép sử dụng tạm thời các vị trí đất được quy hoạch là bãi đỗ xe nhưng hiện vẫn là khu đất trống hoặc thuộc các dự án chậm triển khai để phục vụ nhu cầu trông giữ xe tạm thời. Đặc biệt, cần từng bước công khai tổ chức đấu thầu quyền khai thác trông giữ phương tiện tạm trên một số tuyến đường, gắn chặt việc này với trách nhiệm duy tu, duy trì kết cấu hạ tầng giao thông tại khu vực đó. Việc áp dụng công nghệ thông tin trong thu phí và quản lý điều hành giao thông cũng được coi là một điều kiện tiên quyết, yếu tố ưu tiên trong quá trình xét duyệt thầu khai thác điểm trông giữ xe.
Tầm nhìn và sự quyết tâm cần thiết
Những giải pháp được Sở GTVT Hà Nội đưa ra được giới chuyên gia đánh giá là thiết thực và có tầm nhìn chiến lược, phản ánh đúng thực trạng và hướng đi cần thiết. Tuy nhiên, Thạc sĩ Vũ Hoàng Chung nhấn mạnh rằng, nếu các giải pháp này chỉ dừng lại ở mức đề xuất mà không được triển khai một cách nhanh chóng và quyết liệt vào thực tiễn, thì hiệu quả mang lại sẽ rất hạn chế, thậm chí là không có.
Thành phố Hà Nội cần có sự quyết tâm cao hơn nữa, hành động mạnh mẽ và đồng bộ từ các cấp, các ngành để đưa các chủ trương, chính sách tốt vào cuộc sống. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các sở, ban, ngành và chính quyền địa phương là yếu tố then chốt để vượt qua những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện quy hoạch và các dự án giao thông tĩnh. Chỉ khi đó, áp lực từ số lượng phương tiện ngày càng tăng, đặc biệt là tổng xe ô tô Hà Nội, mới có thể được giải quyết một cách căn cơ và bền vững, góp phần tạo dựng một hạ tầng đô thị hiện đại và giảm thiểu tình trạng ùn tắc giao thông kéo dài.
Tóm lại, áp lực từ sự gia tăng tổng xe ô tô Hà Nội đã đặt ra thách thức lớn cho hạ tầng giao thông tĩnh của Thủ đô. Mặc dù đã có nhiều phân tích và đề xuất giải pháp từ Sở GTVT và các chuyên gia, việc đưa các chủ trương này vào thực tiễn một cách nhanh chóng và đồng bộ là yếu tố then chốt. Chỉ khi đó, Hà Nội mới có thể giải quyết hiệu quả bài toán điểm đỗ, góp phần xây dựng một đô thị văn minh, hiện đại và giảm thiểu ùn tắc giao thông, mang lại cuộc sống tốt đẹp hơn cho người dân.
