Hãng xe ô tô Jaguar: Thương hiệu Anh Quốc danh tiếng

Jaguar là một thương hiệu xe hơi mang tính biểu tượng toàn cầu, gắn liền với hình ảnh sang trọng, hiệu suất cao và đậm chất Anh Quốc. Với lịch sử phát triển đầy thăng trầm, từ những chiếc xe mô tô sidecar ban đầu đến các dòng xe thể thao và sedan hạng sang trứ danh, Jaguar đã khẳng định vị thế độc đáo của mình trên thị trường ô tô thế giới. Bài viết này sẽ đi sâu vào nguồn gốc, quá trình hình thành và những dấu mốc quan trọng trong lịch sử của hãng xe ô tô Jaguar của nước nào, khám phá lý do vì sao thương hiệu này lại được mệnh danh là “xe hơi dành riêng cho quý tộc”.

Chủ sở hữu qua các thời kỳ của Jaguar

Giống như nhiều hãng xe danh tiếng khác ra đời vào thế kỷ 20, hãng xe ô tô Jaguar đã trải qua nhiều lần thay đổi chủ sở hữu. Hành trình lịch sử này bắt đầu từ một công ty sản xuất phụ tùng xe máy nhỏ bé, phát triển thành nhà sản xuất ô tô độc lập, và cuối cùng trở thành một phần của các tập đoàn lớn.

Thương hiệu Jaguar có nguồn gốc từ công ty Swallow Sidecar, được thành lập vào năm 1922. Đến năm 1945, nhằm tránh liên tưởng đến lực lượng Waffen-SS của Đức Quốc Xã, công ty chính thức đổi tên thành Jaguar Cars Limited. Giai đoạn sau đó chứng kiến nhiều cuộc hợp nhất và tái cấu trúc: năm 1966 hợp nhất với British Motor Corporation, năm 1968 sáp nhập vào British Leyland Motor Corporation và bị quốc hữu hóa vào năm 1975. Đến đầu những năm 1980, Jaguar đối mặt với nguy cơ phá sản do thiếu vốn hoạt động.

Năm 1984, công ty được tư nhân hóa và niêm yết trên sàn chứng khoán London, đánh dấu một giai đoạn hồi phục. Tuy nhiên, để đảm bảo sự phát triển lâu dài, năm 1989, hãng xe khổng lồ Ford của Mỹ đã mua lại Jaguar. Dưới thời Ford, Jaguar được đầu tư nhưng gặp khó khăn trong việc tạo ra lợi nhuận bền vững. Đến năm 2008, trong bối cảnh khủng hoảng tài chính toàn cầu, Ford đã bán Jaguar cùng với Land Rover cho Tata Motors, một tập đoàn đa quốc gia của Ấn Độ. Kể từ đó, hãng xe ô tô Jaguar hoạt động dưới sự quản lý của Jaguar Land Rover (JLR), một bộ phận chuyên sản xuất xe hạng sang của Tata Motors. Dù thuộc sở hữu của một tập đoàn Ấn Độ, trụ sở chính và các hoạt động thiết kế, kỹ thuật cốt lõi của Jaguar vẫn được đặt tại Vương quốc Anh, cụ thể là tại Coventry, West Midlands. Sự thay đổi về chủ sở hữu không làm mất đi bản sắc Anh Quốc và định hướng sản xuất các dòng xe độc quyền, cá nhân hóa cao mà Jaguar luôn theo đuổi.

Logo Jaguar thay đổi theo từng thời kỳ

Hành trình lịch sử phát triển của Jaguar: Từ xe 3 bánh đến biểu tượng sang trọng

Lịch sử của hãng xe ô tô Jaguar là một câu chuyện hấp dẫn về sự sáng tạo, đam mê và khả năng vượt qua thách thức. Từ khởi đầu khiêm tốn trong ngành công nghiệp phụ tùng, Jaguar đã dần khẳng định vị thế là nhà sản xuất xe hơi hạng sang hàng đầu thế giới.

Nền móng đầu tiên: Swallow Sidecar Company (1922)

Điều bất ngờ với nhiều người khi tìm hiểu về Jaguar là khởi điểm của họ không phải là ô tô mà là xe mô tô sidecar. Năm 1922, tại Blackpool, Anh Quốc, hai chàng trai trẻ đầy nhiệt huyết là William Walmsley (29 tuổi) và Bill Lyons (21 tuổi) đã cùng nhau thành lập công ty Swallow Sidecar. Walmsley, với niềm đam mê kỹ thuật, đã chế tạo ra một mẫu xe sidecar 3 bánh độc đáo. Lyons, với tầm nhìn kinh doanh nhạy bén, ngay lập tức nhận thấy tiềm năng thương mại của sản phẩm này. Chỉ với số vốn vỏn vẹn 1000 bảng, hai người bạn đã đặt những viên gạch đầu tiên cho đế chế Jaguar sau này.

William Walmsley (Trái) & Bill Lyons (Phải)

Trong những ngày đầu hoạt động, công ty chỉ là một cơ sở nhỏ với hai tầng gác, tập trung vào việc sản xuất những chiếc sidecar chất lượng.

Swallow Sidecar Company ngày đầu chỉ là cơ sở 2 tầng gác

Sản phẩm đầu tiên và bước chân vào ngành ô tô (1923 – 1927)

Vài tháng sau khi thành lập, Swallow Sidecar chào đón thêm một thành viên quan trọng: Arthur Whittaker, người đã đóng góp lớn vào việc đưa sản phẩm tiếp cận khách hàng. Sự sáng tạo trong quy trình sản xuất, đặc biệt là việc sử dụng nhôm dập để tạo thân vỏ xe sidecar, đã giúp công ty nhanh chóng nổi tiếng. Đơn đặt hàng tăng vọt, tạo đà phát triển vững chắc.

Năm 1927, một bước ngoặt quan trọng đã xảy ra khi Lyons nảy ra ý tưởng sản xuất thân vỏ xe 2 chỗ sang trọng dựa trên khung gầm của mẫu Austin Seven phổ biến lúc bấy giờ. Austin Seven do nhà thiết kế huyền thoại Herbert Austin tạo ra, là một chiếc xe giá rẻ, tiện dụng nhưng thiếu cá tính. Lyons nhìn thấy cơ hội để tạo ra một sản phẩm khác biệt bằng cách kết hợp sự sang trọng với sự tiện dụng. Sự hợp tác đầu tiên với Standard Motor Company để sử dụng khung gầm Austin Seven đã thành công rực rỡ, nhận được đơn đặt hàng lớn và thúc đẩy Swallow Sidecar bắt đầu sản xuất các bộ phận ô tô. Đây là dấu hiệu đầu tiên cho thấy tham vọng của họ không chỉ dừng lại ở xe mô tô.

Mẫu xe Austin Seven

Trình làng những chiếc ô tô mang tên SS (1931 – 1938)

Năm 1931 là dấu mốc quan trọng khi Swallow Sidecar (lúc này đã chế tạo thân xe cho cả các hãng khác như Fiat) chính thức hợp tác với Standard Motor Company để ra mắt mẫu ô tô đầu tiên của riêng mình: SS 1. Chiếc xe này có giá tương đối phải chăng, sử dụng động cơ V6 2.0 lít. Cùng lúc đó, mẫu SS 2 cũng được giới thiệu tại Triển lãm ô tô London. Động thái này khẳng định hướng đi mới của công ty vào lĩnh vực ô tô. Cũng trong năm này, dòng xe mô tô sidecar truyền thống đã bị loại bỏ khỏi danh sách sản phẩm của họ.

Chiếc SS1 Coupe

Sự thành công ban đầu khiến Lyons có tham vọng lớn hơn: tự sản xuất khung gầm thay vì chỉ mượn từ hãng khác. Tuy nhiên, đây là một thách thức lớn về kinh nghiệm và vốn. Năm 1934, William Walmsley quyết định bán toàn bộ cổ phần cho Bill Lyons. Công ty được đổi tên thành SS Cars Limited. Lyons đã giải quyết khó khăn bằng cách tiếp tục hợp tác với Standard Motor Company để sản xuất khung gầm theo thiết kế riêng của SS Cars và phù hợp với động cơ Standard, đồng thời huy động vốn bằng cách phát hành cổ phiếu ra công chúng.

Bước ngoặt về tên gọi diễn ra vào năm 1935. Để tránh trùng tên với lực lượng Waffen-SS của Đức Quốc Xã, công ty cần một cái tên mới. Cái tên “Jaguar” được đề xuất. Ban đầu, các mẫu xe vẫn được gọi là SS Jaguar, nổi bật nhất là chiếc Jaguar SS 100. Mẫu xe này, với động cơ 3.5 lít được cải tiến cho công suất lên đến 105 mã lực và thiết kế ấn tượng của kỹ sư trưởng William Heynes, đã tạo tiếng vang lớn và được bán với mức giá hấp dẫn. Sự thành công này củng cố vị thế của SS Jaguar trong ngành công nghiệp xe hơi Anh Quốc. Năm 1937, chiếc SS100 đã chứng minh khả năng vượt trội khi giành chiến thắng tại cuộc đua RAC.

Ảnh hưởng của Chiến tranh Thế giới thứ II (1939 – 1945)

Giống như mọi ngành công nghiệp khác ở Anh, hoạt động sản xuất của SS Jaguar bị gián đoạn nghiêm trọng bởi Chiến tranh Thế giới thứ II. Các nhà máy được trưng dụng để phục vụ nỗ lực chiến tranh, chuyển hướng sản xuất sang động cơ máy bay, xe quân sự và xe ba bánh cho quân đội. Việc sản xuất phương tiện giao thông dân sự gần như dừng lại. Mặc dù vậy, trong giai đoạn này, ý định và kế hoạch cho các mẫu xe tương lai, đặc biệt là việc đổi tên thương hiệu, vẫn được thai nghén.

SS Jaguar tập trung sản xuất xe 3 bánh, xe quân sự,.. ở CTTG thứ II

Tái sinh và đổi tên thành Jaguar Cars Limited (1945 – 1950)

Sau khi chiến tranh kết thúc, vào tháng 3 năm 1945, các cổ đông của SS Cars đã đưa ra quyết định mang tính lịch sử: đổi tên công ty thành Jaguar Cars Limited. Cái tên Jaguar, vốn đã xuất hiện trong các mẫu xe trước chiến tranh, chính thức trở thành tên thương hiệu.

Giai đoạn hậu chiến là thời kỳ của những tham vọng lớn. Bill Lyons ấp ủ kế hoạch chế tạo một trong những chiếc xe sang trọng và hiệu suất cao nhất thế giới. Ông muốn một chiếc xe có khả năng tăng tốc vượt trội và kiểu dáng đột phá. Dưới sự dẫn dắt của kỹ sư trưởng William Heynes, chỉ trong vài tháng, mẫu xe huyền thoại XK120 với động cơ XK hoàn toàn mới đã được hoàn thiện. Ra mắt tại London Motor Show năm 1948, XK120 không chỉ là mẫu xe thể thao 2 cửa đầu tiên của Jaguar sau chiến tranh, mà còn thiết lập một tiêu chuẩn mới về tốc độ (lên đến 193 km/h) và vẻ đẹp. Nó nhanh chóng trở thành một biểu tượng của hãng xe và thể hiện “hương vị quý tộc” đầu tiên mà Jaguar muốn mang đến: nhanh, mạnh mẽ và sang trọng.

SS Jaguar XK120

Cùng năm 1948, Jaguar cũng giới thiệu mẫu sedan 4 cửa Mark V. Đây là mẫu xe bán chạy nhất của hãng thời điểm đó, góp phần củng cố tài chính cho công ty. Đến năm 1950, với việc thuê lại nhà máy Daimler ở Coventry, Jaguar đã mở rộng quy mô sản xuất đáng kể, đạt sản lượng 7.206 chiếc xuất xưởng vào cuối năm.

Thời kỳ vàng son trên đường đua (1951 – 1959)

Thập niên 1950 được xem là “thời kỳ vàng son” của hãng xe ô tô Jaguar, đặc biệt là trên các đường đua. Những chiến thắng vang dội tại các giải đua danh tiếng đã củng cố hình ảnh về hiệu suất và kỹ thuật vượt trội của thương hiệu Anh Quốc này. Jaguar C-type, ra mắt năm 1951, là một trong những chiếc xe đua đẹp nhất thời bấy giờ và đã thống trị giải Le Mans trong nhiều năm (vô địch các năm 1951 và 1953).

Jaguar C-Type (1951 – 1953)

Bên cạnh thành công trên đường đua, Jaguar tiếp tục phát triển các mẫu xe thương mại. Năm 1951, mẫu sedan Mark VII (tiền thân của Mark V) ra đời, là mẫu xe đầu tiên của hãng được tùy chọn trang bị hộp số tự động. Năm 1954 và 1957 chứng kiến sự ra mắt của thế hệ tiếp theo dòng xe thể thao XK: XK140 và XK150, tiếp tục nâng cao tiêu chuẩn về hiệu suất và thiết kế. Dòng xe sedan Mark II, ra mắt năm 1959, cũng góp phần khẳng định vị thế của Jaguar trong phân khúc xe sang.

Hợp nhất và sự ra đời của E-Type huyền thoại (1960 – 1971)

Để mở rộng quy mô, năm 1960, Jaguar mua lại Daimler MC. Tuy nhiên, những thách thức tài chính đã buộc công ty phải hợp nhất với British Motors vào năm 1966, tạo thành British Motor Holdings. Sau đó, theo sự thúc đẩy của Chính phủ Anh, British Motor Holdings tiếp tục hợp nhất với Leyland Motor Corporation (sản xuất xe buýt, xe tải và xe Rover) vào năm 1968, hình thành Tập đoàn Ô tô Leyland của Anh (British Leyland Motor Corporation – BLMC). Jaguar trở thành một bộ phận trong tập đoàn khổng lồ này.

Trong giai đoạn biến động về cấu trúc sở hữu này, Jaguar vẫn cho ra đời một trong những mẫu xe biểu tượng nhất lịch sử ô tô: E-Type. Ra mắt tại Triển lãm Geneva Motor Show năm 1961, E-Type ngay lập tức gây chấn động với thiết kế tuyệt đẹp, hiệu suất vượt trội và mức giá tương đối phải chăng so với các siêu xe cùng thời. Enzo Ferrari thậm chí còn gọi nó là “chiếc xe đẹp nhất từng được tạo ra”. E-Type củng cố hình ảnh Jaguar là sự kết hợp hoàn hảo giữa nghệ thuật thiết kế và kỹ thuật tiên tiến.

William Lyons cho báo chí xem E-type tại Geneva năm 1961.

Các mẫu xe khác được giới thiệu trong giai đoạn này bao gồm S-Type, Jaguar 420, Mark X và xe đua XJ13 với động cơ V12 mạnh mẽ. Dòng xe sedan XJ, ra mắt năm 1968, cũng trở thành một trụ cột quan trọng của hãng trong nhiều thập kỷ.

Giai đoạn khó khăn và bờ vực phá sản (1971 – 1979)

Sau khi Sir William Lyons nghỉ hưu vào năm 1972, Jaguar bắt đầu bước vào giai đoạn đầy thách thức. Nằm trong một tập đoàn lớn như British Leyland, Jaguar gặp phải nhiều vấn đề về quản lý, sản xuất và chất lượng. Dù vẫn ra mắt những mẫu xe đáng chú ý như XJ12 (với động cơ V12) và XJ-S (thay thế E-Type, với thiết kế khí động học tiên tiến của Malcolm Sayer), Jaguar dần mất đi sự nhanh nhẹn và khả năng đổi mới. Các vấn đề về chất lượng và năng suất khiến hãng gặp khó khăn trong việc cạnh tranh và duy trì lợi nhuận, đẩy công ty đến gần bờ vực phá sản vào cuối những năm 1970.

Jaguar XJ12 1972

Hồi sinh nhờ tư nhân hóa và sự lãnh đạo của Sir John Egan (1980 – 1988)

Để cứu vãn Jaguar, Chính phủ Anh đã quyết định tư nhân hóa công ty. Năm 1984, Jaguar trở lại thị trường chứng khoán như một công ty độc lập. Phần lớn thành công trong giai đoạn này được ghi nhận cho Sir John Egan, người được bổ nhiệm làm chủ tịch vào năm 1980. Egan đã mạnh tay giải quyết các vấn đề cốt lõi như kiểm soát chất lượng kém, năng suất thấp và tiến độ giao hàng chậm. Ông cắt giảm một phần ba nhân viên để tiết kiệm chi phí và tập trung vào việc nâng cao tiêu chuẩn sản xuất. Nhờ những nỗ lực tái cấu trúc và cải thiện chất lượng, Jaguar dần hồi phục và lấy lại được danh tiếng.

Sir John Egan – Vực dậy đế chế Jaguar những năm 1980s.

Năm 1988, để nhấn mạnh khía cạnh thể thao, Jaguar thành lập bộ phận Jaguar-sport, với mục tiêu hoàn thiện các đặc tính hiệu suất cao trên các mẫu xe thương mại. Kết quả là sự ra đời của XJ220, chiếc xe đã giữ vị trí là một trong những xe sản xuất nhanh nhất thế giới trong một thời gian ngắn, chỉ đứng sau McLaren F1.

“Viên đạn bạc” – Jaguar XJ220.

Dưới thời Ford và sáp nhập với Land Rover (1989 – 2008)

Năm 1989, để đảm bảo nguồn lực tài chính và kỹ thuật cho sự phát triển, Jaguar được Ford Motor Company mua lại với giá 2,3 tỷ đô la. Mặc dù thuộc sở hữu của Ford, Jaguar vẫn duy trì bản sắc Anh Quốc. Dưới thời Ford, Jaguar đã có những cải tiến đáng kể, đặc biệt là về thiết kế nhờ Giám đốc thiết kế Ian Callum, người gia nhập năm 1999 và mang đến phong cách hiện đại, thoát khỏi nét cổ điển trước đây. Các mẫu xe như XK8 (ra mắt 1996) và các dòng Type (S-Type, X-Type) đã ra đời trong giai đoạn này.

Ford mua lại Jaguar với giá 2,3 tỷ đô.

Một động thái quan trọng khác dưới thời Ford là việc hợp nhất Jaguar với Land Rover vào năm 2000, tạo thành một tập đoàn gồm hai thương hiệu xe hơi biểu tượng của Anh. Sự hợp nhất này cho phép hai công ty chia sẻ công nghệ, cơ sở vật chất và nguồn lực kỹ thuật. Tuy nhiên, dù đã nỗ lực, Ford vẫn gặp khó khăn trong việc khiến Jaguar tạo ra lợi nhuận bền vững. Năm 2008, sau khi mẫu S-Type ngừng sản xuất, Ford quyết định bán cả Jaguar và Land Rover.

Kỷ nguyên mới với Tata Motors (2009 – Nay)

Năm 2008, Jaguar và Land Rover được bán cho Tata Motors, nhà sản xuất ô tô lớn nhất Ấn Độ. Hai thương hiệu này sau đó hợp nhất thành Jaguar Land Rover (JLR) vào năm 2013. Dưới sự quản lý của Tata Motors, JLR đã bước vào một kỷ nguyên mới của sự tăng trưởng và đổi mới, tạo ra lợi nhuận đáng kể và tập trung vào phát triển công nghệ.

Liên minh với Tata Motors đã mở ra nguồn đầu tư cần thiết cho Jaguar để phát triển các dòng xe mới, hiện đại và đa dạng hóa danh mục sản phẩm. Những năm gần đây chứng kiến sự ra mắt của nhiều mẫu xe thành công:

• Năm 2013, chiếc xe thể thao F-Type ra đời, được xem là mẫu xe thể thao tiêu biểu nhất của Jaguar trong nửa thế kỷ qua, kế thừa tinh thần của E-Type.
• Năm 2014, Jaguar giới thiệu XE, mẫu sedan nhỏ gọn nhất của hãng, đánh dấu sự mở rộng sang phân khúc hạng D.
• Năm 2015, mẫu sedan dành cho doanh nhân XF nhận được bản cập nhật quan trọng, giảm trọng lượng đáng kể.
• Năm 2018, Jaguar gia nhập thị trường xe điện với I-Pace thanh lịch, mẫu xe đã giành nhiều giải thưởng danh giá, bao gồm Xe của năm tại Châu Âu 2019.
• Các mẫu SUV/crossover như F-Pace và E-Pace cũng được giới thiệu, đáp ứng xu hướng thị trường.
• Gần đây nhất, vào năm 2021, Jaguar đã đưa ra một tuyên bố táo bạo về tương lai của mình: trở thành một thương hiệu ô tô điện xa xỉ hoàn toàn vào năm 2025, đặt trọng tâm vào tính bền vững và điện khí hóa toàn bộ dải sản phẩm.

Xe điện Jaguar I-Pace.

Trong suốt hành trình đầy biến động, từ việc thay đổi chủ sở hữu đến vượt qua khó khăn tài chính và thích ứng với xu hướng thị trường, hãng xe ô tô Jaguar của nước nào vẫn giữ vững bản sắc Anh Quốc và định hướng sản xuất xe sang trọng, hiệu suất cao. Dù hiện tại thuộc về tập đoàn Tata Motors của Ấn Độ, di sản, trụ sở thiết kế và kỹ thuật cốt lõi của Jaguar vẫn nằm tại Vương quốc Anh, tiếp tục tạo ra những chiếc xe độc đáo, thể hiện sự kết hợp giữa truyền thống và đổi mới, phục vụ những khách hàng tìm kiếm sự khác biệt và đẳng cấp. Thông tin chi tiết về các dòng xe Jaguar và lịch sử thương hiệu luôn được cập nhật trên các nền tảng chuyên ngành và các trang web đáng tin cậy như toyotaokayama.com.vn.

Lịch sử của Jaguar là minh chứng cho sự bền bỉ và khả năng tái tạo. Từ một xưởng sản xuất phụ tùng nhỏ bé, qua nhiều thăng trầm và biến động về sở hữu, hãng xe ô tô Jaguar đã vươn lên trở thành một trong những thương hiệu xe hơi hạng sang được ngưỡng mộ nhất thế giới, mãi mãi khắc sâu dấu ấn của một biểu tượng Anh Quốc về sự tinh tế, tốc độ và đẳng cấp quý tộc.